بنزین طبقاتی؛ تقسیم علنی مردم به دارا و نادار

توزیع بنزین سوپر وارداتی در قالب فعلی شبیه یک یارانه پنهان به نفع ثروتمندان است که با رنگ و لعاب «توسعه کیفیت سوخت» یا «آزادی انتخاب مصرف‌کننده» فروخته می‌شود. اما در واقع بنزین سوپر یا بنزین طبقاتی، تقسیم علنی مردم به دارا و ندار است؛ چیزی شبیه به خودی و غیرخودی که جامعه را تقسیم و از هم جدا کرده است.

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، سرانجام یکشنبه ۲ آذر ۱۴۰۴، اولین محموله بنزین سوپر وارداتی با قیمت پایه ۶۵,۸۰۰ تومان به ازای هر لیتر در بورس انرژی ایران معامله شد. با احتساب سود توزیع‌کننده و جایگاه‌دار، قیمت نهایی برای مصرف‌کننده احتمالاً از ۷۰ هزار تومان فراتر خواهد رفت.

به گفته کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، این بنزین هیچ ارتباطی به سهمیه ۱۵۰۰ تومانی یا بنزین آزاد ۳۰۰۰ تومانی ندارد و کاملاً جدا از سیستم کارت سوخت توزیع می‌شود و هیچ تأثیری بر قیمت یا سهمیه بنزین معمولی مردم نخواهد داشت. با این حال، توزیع بنزین سوپر وارداتی که به‌عنوان اقدامی برای ارتقای کیفیت سوخت و کاهش مصرف انرژی تبلیغ می‌شود، واقعیت چیز دیگری می‌گوید.

عمیق‌تر شدن شکاف طبقاتی

واقعیت غیرقابل انکار این است که این سیاست، بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی را بر دوش طبقات متوسط و کم‌درآمد تحمیل می‌کند و شکاف طبقاتی را عمیق‌تر می‌سازد. در واقع، افرادی که توانایی استفاده از این نوع سوخت را دارند، بیش‌تر کسانی هستند که طبقه ثروتمند جامعه را تشکیل می‌دهند. بیشتر آن‌ها نیز صاحب خودروهای لوکس بوده و برای پرداخت هزینه سوخت ۷۰ تا ۸۰ هزار تومانی مشکل نخواهند داشت و در عمل حتا از این سیاست سوختی جدید سود قابل توجهی می‌برند.

آن‌ها با دسترسی آسان به سوخت با کیفیت بالا، هزینه واقعی مصرف خودروهای خود را کاهش می‌دهند و عملاً یک یارانه پنهان دیگر دریافت می‌کنند. در مقابل، طبقات متوسط مجبورند برای استفاده محدود از این سوخت هزینه بیش‌تری بپردازند و طبقات کم‌درآمد تقریباً هیچ دسترسی‌ای ندارند. این گروه‌ها هم هزینه‌های بالاتر سوخت را تحمل می‌کنند و هم از مزایای خودروهای با سوخت بهینه محروم می‌مانند.

تحقیر اقتصادی برای طبقات آسیب‌پذیر

این سیاست نه تنها عدالت اجتماعی را لگدمال می‌کند، بلکه به وضوح شکاف طبقاتی را عمیق‌تر می‌کند. در حالی که ثروتمندان با استفاده از یارانه‌ای پنهان، رفاه خود را افزایش می‌دهند، طبقات آسیب‌پذیر جامعه مجبورند هزینه‌های بیش‌تری تحمل کنند و از حداقل‌های رفاهی و سوخت بهینه محروم بمانند. در عمل، این یک سیاست تبعیض‌آمیز و ضد عدالت اجتماعی است که با شعارهای پوپولیستی پوشانده می‌شود.

علاوه بر اثر اقتصادی، پیامدهای اجتماعی و روانی این اقدام نیز قابل چشم‌پوشی نیست. احساس بی‌عدالتی، تحقیر و نابرابری انرژی می‌تواند اعتماد عمومی به سیاست‌گذاران و دولت را کاهش دهد و تنش‌های اجتماعی را تشدید کند. سیاستی که به جای هدفمندی، منابع عمومی را به نفع ثروتمندان توزیع می‌کند، نه تنها از نظر اقتصادی ناکارآمد است، بلکه از نظر اجتماعی و اخلاقی نیز محکوم است.

در این میان، برخی کارشناسان اعتقاد دارند که اگر دولت به دنبال کاهش مصرف انرژی و ارتقای کیفیت سوخت است، باید از مکانیزم‌های هدفمند و عادلانه استفاده کند؛ تخصیص بنزین براساس نیاز واقعی خودرو، یا ارائه یارانه‌های مستقیم به طبقات کم‌درآمد. بدون چنین اصلاحاتی، سیاست فعلی نه تنها فایده اجتماعی ندارد، بلکه شکاف طبقاتی و نارضایتی عمومی را تشدید می‌کند.

به بیان دیگر، بنزین سوپر وارداتی نه یک رفاه جمعی، بلکه یک ابزار افزایش فاصله طبقاتی و تحقیر اقشار آسیب‌پذیر است. تا زمانی که حکمرانی اقتصادی این واقعیت را نبیند و اصلاحات جدی اعمال نکند، این سیاست به مثابه یک سم مهلک برای عدالت اجتماعی در ایران باقی خواهد ماند. حتا می‌توان این اقدام را روی دیگر سکه سرکوب و تثبیت قیمت بنزین دانست که باز هم در عمل به اسم حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و برقراری عدالت اجتماعی انجام شد. اما در نهایت نه تنها منجر به افزایش مصرف شد، بلکه به توزیع یکی از ناعادلانه‌ترین یارانه‌ها در تاریخ اقتصاد کشور منجر شد.

بنزین بنزین سوپر بنزین سوپر وارداتی قیمت بنزین واردات بنزین