موتورسیکلت‌های فرسوده؛ بمب ساعتی آلاینده و پرمصرف بدون برنامه جایگزینی

موتورسیکلت‌های فرسوده در ایران روزبه‌روز بیش‌تر می‌شوند، اما هیچ برنامه‌ای برای جایگزینی این وسایل آلاینده و پرمصرف وجود ندارد و میزان مصرف و ایجاد آلایندگی این وسایل نقلیه هر روز در مراکز شهرها بیش‌تر می‌شود.

موتورسیکلت‌ها، که بیش از ۱۱ میلیون دستگاه از ناوگان ۳۵ میلیونی وسایل نقلیه ایران را تشکیل می‌دهند، با میانگین سنی بالا و فناوری قدیمی، به یکی از بزرگ‌ترین منابع آلایندگی و مصرف سوخت تبدیل شده‌اند. طبق آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، موتورسیکلت‌ها در ۶ ماهه نخست امسال بیش از ۶۶۰ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر بنزین مصرف کرده‌اند، که حدود ۵۷۸.۸ میلیون لیتر آن سهمیه‌ای با نرخ یارانه‌ای بوده است. این حجم مصرف، معادل بیش از یک تریلیون و ۱۱۳ میلیارد تومان هزینه بوده و نشان‌دهنده هدررفت عظیم منابع است. با این حال و با وجود آن که عمده این مصرف توسط موتورسیکلت‌های فرسوده بوده است، هیچ برنامه جامعی برای جایگزینی این موتورسیکلت‌های فرسوده با مدل‌های کم‌مصرف یا برقی وجود ندارد، که این روند می‌تواند به بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و ایمنی منجر شود.

مصرف عظیم و هدررفت منابع

موتورسیکلت‌ها روزانه بیش از ۳.۵۵ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند، که بخش عمده آن یارانه‌ای است. این آمار، که تنها بخشی از واقعیت را نشان می‌دهد، به دلیل نبود زیرساخت ثبت نوع وسیله در جایگاه‌ها و استفاده از کارت‌های سوخت خودرو برای موتورسیکلت‌ها، دقیق نیست. کارشناسان تخمین می‌زنند مصرف واقعی بالاتر باشد. موتورسیکلت‌های فرسوده، با مصرف ۲-۳ برابر مدل‌های جدید، سالانه میلیون‌ها لیتر بنزین اضافی می‌سوزانند. این هدررفت، در حالی که ایران ۲۰ درصد بنزین را وارد می‌کند، فشار ارزی ایجاد می‌کند و منابع را از توسعه زیرساخت‌ها دور می‌کند.

آلایندگی و آسیب‌های زیست‌محیطی

موتورسیکلت‌های فرسوده، که اغلب کاربراتوری و بدون کاتالیزور هستند، تا ۱۰ برابر خودروهای استاندارد آلاینده تولید می‌کنند. انتشار CO ،HC و ذرات معلق (PM2.5) از این وسایل، مسئول ۳۰ درصد آلودگی هوای کلان‌شهرها مانند تهران (با AQI بالای ۱۵۰) است. بدون برنامه جایگزینی، این آلایندگی سلامت میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند و هزینه‌های درمانی را افزایش می‌دهد. سازمان حفاظت محیط‌زیست هشدار داده است که ادامه این روند، ایران را از اهداف توافق پاریس دور می‌کند.

موتورسیکلت‌های فرسوده، با ترمزهای ضعیف و شاسی‌های قدیمی، عامل درصد بالایی از تصادفات فوتی هستند. سالانه چندین نفر در حوادث موتورسیکلت جان خود را از دست می‌دهند. عدم جایگزینی، این آمار را افزایش می‌دهد و بار اقتصادی بر خانواده‌ها و سیستم درمانی تحمیل می‌کند.

در این میان با وجود طرح‌های اسقاط خودروهای سبک، موتورسیکلت‌ها از برنامه‌های جامع محروم‌اند. موانعی مانند هزینه بالای مدل‌های جدید، نبود یارانه برای برقی‌ها و زیرساخت شارژ، جایگزینی را دشوار کرده است. دولت باید با برنامه اسقاط، و تخصیص تسهیلات برای مدل‌های کم‌مصرف و توسعه برقی‌ها، این بحران را مدیریت کند تا کشور از عواقب آن در امان بماند.

آلودگی هوا موتورسیکلت های فرسوده