ترافیک گسترده در بیشتر ساعات روز، راه‌بندان در مناطق پرتردد، آلودگی هوا، تلف شدن میلیونها ساعت از زمان شهروندان، تصادفات در معابر شهری و… نیاز به یک شبکه گسترده و کارآمد حمل‌ونقل عمومی دارد که از گزینه‌هایی مانند مترو، اتوبوس، مینیبوس، تراموا، بیآرتی، تاکسی و… بهره‌مند باشد.
نیاز بالا و وعدههای بیثمر!
یکی از جدی‌ترین معضلات حوزه حمل‌ونقل عمومی شهری، کمبود ناوگان فعال و با کیفیت اتوبوسرانی است که خود منجر به‌کاهش اطمینان، افزایش سرفاصله اعزام سفرها و درنهایت کاهش تعداد مسافرین اتوبوس شده است.
تعداد ناوگان فعال اتوبوس در شهر تهران علاوه‌بر کاهش با فرسودگی بالا نیز مواجه هستند. بنابر گزارشها و اخبار رسیده تعداد ناوگان فعال در تهران حدود ۳ هزار دستگاه است که بیش از نیمی از آن‌ها (۵۴ درصد) فرسوده هستند. درحالی که به‌گفته کارشناسان مدیریت شهری، پایتخت به‌حداقل ۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس نو و مناسب نیاز دارد تا بتواند شرایط معمول را حفظ کند. نگاه مطلوب به این مقوله بیش از ۸ هزار و ۵۰۰ دستگاه است که بعید است در کوتاه‌مدت محقق شود.
مدیرعامل اتوبوسرانی تهران اعلام کرده تا پایان سال ۱۴۰۴، تعداد ۷۰۰ دستگاه اتوبوس نو وارد چرخه خدماترسانی میشوند. احمد قیومی از اجرای برنامه‌های گسترده نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران خبر داده و گفته است: «برنامه‌های نوسازی ناوگان اتوبوسرانی تهران هم در سال قبل و هم در سال جاری در دستور کار قرار دارد و افزایش تعداد اتوبوسهای برقی و دیزلی درحال اجراست. درحال حاضر ۱۸۹ دستگاه اتوبوس برقی در تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد و این ظرفیت را در گام اول برای سال جاری به ۵۰۰ دستگاه ارتقا خواهیم داد.»
وی درباره ویژگیهای اتوبوسهای جدید گفته است که این مدل‌ها مجهز به آخرین استانداردهای فنی و ایمنی، کاهش مصرف سوخت و آلایندگی محیط‌زیست، افزایش راحتی مسافران با طراحی ارگونومیک، تجهیز به‌سامانههای هوشمند ناوبری و کنترل هستند و تلاش شده است تا جایی که امکان دارد اتوبوس نو و مدرن وارد چرخه حمل‌ونقل شود تا خدمات بهتری به شهروندان ارائه شود. مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران تصریح کرده فرآیند نوسازی ناوگان با ورود اتوبوسهای جدید همچنان ادامه دارد.
فرشاد خرازی، کارشناس حمل‌ونقل درباره وضعیت اتوبوسرانی میگوید: «بهکارگیری اتوبوس در شهرهای بزرگ یک نیاز ضروری و همیشگی است. تهران و کلانشهرها به‌خاطر تمرکز اداری، سیاسی، دانشگاهی و درمانی روزانه پذیرای جمعیت فراوانی هستند که ساکن شهرهای مقصد نیستند و بعد از پایان کارشان به‌محل زندگی خود برمی‌گردند. ورود این حجم از جمعیت نیازمند بهکارگیری حمل‌ونقل عمومی پرظرفیت است تا کار انتقال به‌نقاط مختلف شهری سهل و آسان شود. اگر این امکان فراهم نشود، این جمعیت به اجبار با خودرو شخصی، موتورسیکلت و… وارد معابر شهری میشوند که ترافیک طولانی و آلودگی هوا را رقم میزنند. این حجم از خودرو که در نبود اتوبوس و مترو به‌خیابانها سرازیر میشوند، موجب بروز انواع تصادفات هم میشوند و این گره کور را کورتر میکنند. مورد دیگر توسعه ایستگاه‌های هوشمند و دیگری اصلاح ورودی – خروجیهای ایستگاهی است. با توجه به‌تغییرات جمعیتی و واگذاری فضای مسکونی در برخی مناطق، نقاطی که قبلا خدمات نداشتهاند باید در بازطراحی در شبکه حمل‌ونقل قرار بگیرند تا مبدأ و مقصدهای تازهای برای شهروندان تعریف شود و بیشتر نقاط شهر به اتوبوس یا مترو دسترسی داشته باشند.»
زشت و زیبا
شهرداری تهران اعلام کرده که در سفر اخیر شهردار به‌چین، بخشی از قرارداد ۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس برقی نهایی شده و تاکنون ۵۰۰ دستگاه تحویل داده شده است. همچنین قرارداد خرید ۷۵ دستگاه متروباس ۲۶ متری با ظرفیت ۳۰۰ نفر برای مسیر پایانه شرق تا میدان آزادی امضا شده است. با این حال کارشناسان می‌گویند حتی با اجرای کامل این طرح، هنوز فاصله زیادی تا نیاز واقعی پایتخت وجود دارد؛ طبق طرح جامع حمل‌ونقل، تهران باید تا سال ۱۴۰۴ دارای ۱۱ هزار دستگاه اتوبوس باشد؛ درحالی که اکنون کمی بیش از ۳ هزار دستگاه فعال است.
براساس برنامه تحول، توسعه و پیشرفت شهر تهران، هدفگذاری تا پایان سال ۱۴۰۴ دستیابی به ۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس در سطح شهر است.
چندی پیش سخنگوی دولت هم از وضعیت جابه‌جایی نامناسب مردم در سطح شهر با اتوبوس گلایه کرده بود. اظهارنظری که نشانه‌ای از اعتراف به‌ضعف ساختاری در حوزه حمل‌ونقل است. به‌فاصله کوتاهی، معاون شهردار تهران در پاسخ گفت: «سهم دولت در تامین اتوبوس‌ها ۸۲ درصد است که سال‌ها پرداخت نشده؛ بهتر است دولت به‌جای ابراز تاسف و خجالت، به‌وظایف خود عمل کند!»
با وجود وعدههای مکرر درباره نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، صف‌های زیادی در پایتخت همچنان تشکیل میشود. مدام صحبت از قراردادهای جدید واردات اتوبوسهای برقی میشود، اما بحران ترافیک و کمبود ناوگان، زندگی روزمره میلیونها تهرانی را تحت‌تاثیر قرار داده است. تا زمانی که بودجه‌های مصوب و کافی اختصاص پیدا نکند و مدیریت توانمند حاکم نشود، هیچ تغییری در خیابان‌ها دیده نخواهد شد.