در یک دهه گذشته، بازار خودروی ایران با چالش‌های بسیاری از جمله نوسانات قیمت، محدودیت عرضه و نگرانی‌های مربوط به کیفیت محصولات داخلی دست‌وپنجه نرم کرده است. در این میان، بحث تعرفه واردات خودرو به عنوان یک ابزار کلیدی برای مدیریت این بازار، همواره مورد توجه کارشناسان و مسئولان بوده است. اما آیا این ابزار می‌تواند به تعادل مورد نظر بین تولید داخل و واردات کمک کند یا به مانعی در مسیر رشد صنعت خودرو تبدیل خواهد شد؟

رقابت، تنها راه ارتقاء کیفیت

واقعیت این است که واردات خودرو قرار بود به عنوان یک محرک برای بهبود وضعیت صنعت داخلی عمل کند. ایجاد رقابت در بازار، تولیدکنندگان داخلی را وادار می‌کند تا برای حفظ سهم خود، به ارتقاء کیفیت محصولات بپردازند. آمارهای تلخ حوادث رانندگی که منجر به جان باختن تعداد زیادی از هموطنانمان می‌شود، اگرچه تنها به کیفیت خودروها مربوط نیست، اما به وضوح نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است. دسترسی به خودروهای باکیفیت و ایمن، از حقوق اولیه مصرف‌کنندگان است و واردات می‌تواند این شرایط را فراهم کند.

حمایت هوشمندانه، نه حمایت بی‌قید و شرط

محمد رستمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، در این باره معتقد است که تعرفه‌گذاری، مانند یک شمشیر دولبه عمل می‌کند. اگر به درستی مدیریت شود، می‌تواند هم به نفع صنعت و هم به نفع مصرف‌کننده باشد. اما اگر با هدف محدود کردن واردات و بدون در نظر گرفتن شرایط واقعی بازار اجرا شود، تنها به تضعیف تولید داخلی منجر خواهد شد.

به گفته ایشان، حمایت از صنعت خودروسازی باید هوشمندانه و هدفمند باشد. تعرفه‌های بالا در گذشته، با ایجاد یک فضای انحصاری، انگیزه برای نوآوری، کاهش قیمت و بهبود کیفیت را از بین برده است.

اثرات تعرفه‌های متعادل: رشد و ثبات

تعرفه‌های متعادل می‌تواند با ایجاد یک فضای رقابتی، تولیدکنندگان داخلی را به سوی استانداردهای جهانی سوق دهد. این شرایط باعث می‌شود که:

• کیفیت محصولات داخلی افزایش یابد.
• خدمات پس از فروش بهبود پیدا کند.
• قیمت‌ها کاهش یابد.
• تنوع خودروها در بازار بیشتر شود و قدرت انتخاب مشتری بالا برود.

رستمی تأکید می‌کند که سیاست تعرفه‌ای موفق باید از تولید داخلی حمایت کند و در عین حال، به جذب فناوری‌های جدید و سرمایه‌گذاران خارجی کمک کند. تعرفه‌های نامتعادل می‌تواند سرمایه‌گذاران را نسبت به بازار ایران بی‌اعتماد کرده و نوآوری را در صنعت خودرو از بین ببرد.

واکنش بازار به تغییرات تعرفه

عمادالدین جعفری، کارشناس صنعت خودرو، به نکته مهمی اشاره می‌کند. او می‌گوید که انتشار خبر احتمال بازگشت تعرفه‌های بالا (۱۰۰ درصد)، برخلاف گذشته، باعث جهش قیمتی در بازار نشد. این موضوع نشان می‌دهد که بازار خودرو نسبت به هیجانات مقطعی مقاوم‌تر شده است. به اعتقاد جعفری، کاهش پلکانی تعرفه واردات، یک سیاست درست و مؤثر بوده که به افزایش واردات و کاهش فشار تقاضا در بازار کمک کرده است.

وی هشدار می‌دهد که بازگشت تعرفه‌ها به سطح ۱۰۰ درصد، نه تنها واردات خودروهای اقتصادی و برقی را متوقف می‌کند، بلکه مجدداً زمینه را برای واسطه‌گری و افزایش قیمت‌های غیرواقعی فراهم خواهد کرد.

آینده خودروهای برقی در گرو تعرفه‌ها

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این بحث، مربوط به خودروهای برقی است. در دوره مدیریت فعلی وزارت صمت، واردات خودروهای برقی با هدف کاهش آلودگی هوا تسهیل شد و تعرفه واردات این خودروها به ۴ درصد و خودروهای هیبریدی به ۱۵ درصد کاهش یافت. اگر این تعرفه‌ها به ۱۰۰ درصد بازگردند، عملاً هدف اصلی این طرح که همان کاهش آلودگی هوا است، از بین خواهد رفت.

جعفری همچنین یادآور می‌شود که با وجود نبود زیرساخت‌های کافی برای خودروهای برقی، تعرفه پایین تنها مزیت باقی‌مانده برای ادامه این مسیر است. از بین بردن این مشوق، عملاً پرونده خودروهای برقی را در کشور می‌بندد.

مشکلات گمرکی و نیاز به هماهنگی

با وجود کاهش تعرفه‌ها، هنوز تعداد زیادی از خودروهای وارداتی در گمرک مانده‌اند و ترخیص نشده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که در کنار سیاست‌های تعرفه‌ای، هماهنگی در بخش‌های مختلف اجرایی نیز اهمیت دارد. امید است که تلاش‌های دولت برای ایجاد ثبات در بازار خودرو، با تصمیمات هماهنگ و بلندمدت، نتیجه‌بخش باشد و از تکرار تجربه‌های تلخ گذشته جلوگیری شود.