با آغاز سال ۱۴۰۴، بازار خودروهای وارداتی ایران همچنان در وضعیت نامشخصی قرار دارد. در حالی که ماه‌ها از وعده دولت برای بازنگری در تعرفه واردات خودرو می‌گذرد، این موضوع هنوز نهایی نشده و باعث سردرگمی واردکنندگان، نمایشگاه‌داران و مصرف‌کنندگان شده است.
چه وعده‌ای داده شده بود؟
در اواخر سال ۱۴۰۳ مسئولان اعلام کرده بودند که افزایش ۱۰۰ درصدی تعرفه واردات خودرو که از همان ابتدا با واکنش منفی روبه‌رو شد، در سال جدید مورد بازنگری قرار می‌گیرد. اما با گذشت چند هفته از سال ۱۴۰۴، این بازنگری هنوز به مرحله اجرا نرسیده و فقط در حد صحبت و بررسی باقی مانده است.
وضعیت فعلی تعرفه‌ها چگونه است؟
دولت اعلام کرده که تا زمان ابلاغ آیین‌نامه اجرایی مرتبط با بند «ر» تبصره ۱ قانون بودجه ۱۴۰۴، حقوق ورودی خودروها مانند سال قبل خواهد بود. به این معنا که فعلاً تعرفه ۱۰۰ درصدی اعمال نمی‌شود. البته برای خودروهای برقی و هیبریدی (که ترکیبی از موتور بنزینی و الکتریکی دارند)، قرار شد تعرفه‌ها به محدوده‌ای بین ۴ تا ۱۵ درصد کاهش یابد، اما هنوز بخشنامه رسمی آن هم ابلاغ نشده است.
نظر مسئولان درباره تعرفه‌ها چیست؟
رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، علیرضا پیمان‌پاک، در این‌باره گفته است که:
«تعرفه واردات نباید به عنوان منبع درآمد دولت باشد. تعرفه ۱۰۰ درصدی در حال حاضر قابل اجرا نیست و ما با آن مخالفیم.»
مشکل کجاست؟
با اینکه ثبت سفارش برای خودروهای وارداتی آغاز شده، هنوز مراحل ترخیص خودروها انجام نشده است. علت اصلی آن، نبود دستورالعمل مشخص درباره میزان تعرفه‌ای است که باید اعمال شود. این بلاتکلیفی نه‌تنها برنامه واردکنندگان را به هم زده، بلکه بازار را هم در وضعیت رکود و نگرانی نگه داشته است.
دولت دنبال چیست؟
هدف اصلی دولت از اعمال تعرفه بالا، حمایت از تولید داخل و کنترل خروج ارز عنوان شده است. اما کارشناسان معتقدند که این تصمیم در عمل نتیجه‌ای برعکس دارد:
- قیمت خودروهای وارداتی به‌شدت بالا می‌رود.
- رقابت در بازار کاهش پیدا می‌کند.
- حتی خودروهای داخلی هم به‌دلیل نبود رقیب خارجی، با افزایش قیمت مواجه می‌شوند.
همزمانی با تغییر نرخ ارز
دولت از ابتدای سال ۱۴۰۴، مبنای محاسبه حقوق گمرکی خودروها را تغییر داده و به‌جای استفاده از ارز نیما با نرخ ۲۸۵۰۰ تومان، از نرخ حواله‌ای مرکز مبادله یعنی حدود ۷۰۰۰۰ تومان استفاده می‌کند.
نتیجه این تغییر:
- قیمت تمام‌شده خودروهای وارداتی به‌شدت افزایش می‌یابد.
- فشار مالی بر خریداران چند برابر می‌شود.
چرا این موضوع برای مردم مهم است؟
بیشتر خریداران خودروهای وارداتی را قشر متوسط تشکیل می‌دادند. حالا با بالا رفتن تعرفه‌ها و نرخ ارز، خودروهای خارجی عملاً به کالایی لوکس برای ثروتمندان تبدیل شده‌اند. حتی اگر نرخ ارز در بازار آزاد کاهش پیدا کند، به‌خاطر تعرفه بالا و هزینه‌های گمرکی، قیمت نهایی خودرو پایین نخواهد آمد.
چالش‌های اصلی در اصلاح تعرفه واردات خودرو
اصلاح تعرفه‌ها در شرایط فعلی با موانع مختلفی روبه‌رو است:
۱. اختلاف بین نهادهای تصمیم‌گیر
- وزارت صنعت، معدن و تجارت: خواهان کاهش تعرفه‌ها برای کنترل قیمت و تنوع‌بخشی به بازار است.
- سازمان امور مالیاتی و برخی نمایندگان مجلس: نگران کاهش درآمد دولت از محل تعرفه‌ها هستند.
- برخی کارشناسان: کاهش ناگهانی تعرفه بدون نظارت، می‌تواند به تولید داخلی آسیب بزند.
۲. تأثیر نوسانات ارزی و تحریم‌ها
- قیمت ارز به‌شدت نوسان دارد.
- محدودیت‌های بانکی بین‌المللی، انتقال پول را سخت کرده‌اند.
- این عوامل باعث می‌شود محاسبه تعرفه ثابت و شفاف دشوار شود.
۳. واکنش بازار
- واردکنندگان: از بلاتکلیفی رنج می‌برند و می‌گویند اگر وضعیت همین‌طور ادامه پیدا کند، بسیاری از آن‌ها از بازار خارج خواهند شد.
- مصرف‌کنندگان: از افزایش شدید قیمت و کاهش تنوع خودروها ناراضی‌اند.
- نمایشگاه‌داران: بازار راکد شده، چون خریدار نمی‌داند با چه قیمتی باید ماشین بخرد.
جمع‌بندی
سیاست‌های فعلی واردات خودرو، نه‌تنها باعث بهبود وضعیت بازار نشده، بلکه:
- باعث سردرگمی واردکنندگان شده است.
- فشار مالی بیشتری به مصرف‌کننده وارد کرده است.
- رقابت را در بازار کاهش داده و حتی خودروهای داخلی را هم گران‌تر کرده است.
تا زمانی که دولت در این زمینه تصمیمی قطعی نگیرد و به‌صورت شفاف به بازار اعلام نکند، وضعیت بلاتکلیف ادامه خواهد داشت و بازار خودرو در رکود باقی خواهد ماند.
تسنیم
source