درحالی‌که صنعت خودرو ایران با چالش‌هایی چون ضعف در زیرساخت‌ها، انحصارگرایی و فاصله از فناوری‌های روز مواجه است، کارشناسان بر این باورند توسعه این صنعت مستلزم نقش‌آفرینی بخش خصوصی، تعامل نزدیک با دانشگاه‌ها، حمایت هدفمند دولت، حرکت به سمت نوآوری است.
مسعود برومند، عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» به تحلیل وضعیت فعلی صنعت خودرو ایران پرداخته و بر ضرورت تعامل میان دانشگاه‌ها، صنعت و دولت تاکید کرده است. وی در این مصاحبه، با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری در نوآوری و حرکت به سمت خودروهای برقی، چالش‌های ساختاری و فرصت‌های پیش روی صنعت خودرو را بررسی کرده و راهکارهایی برای توسعه پایدار این صنعت ارائه داده است.
مهم‌ترین موانع توسعه صنعت خودرو در ایران چیست و چه عواملی بر روند رشد و پیشرفت این صنعت تاثیر می‌گذارند؟
یکی از چالش‌های اساسی در حوزه خودرو، عدم شفافیت در سیاستگزاری‌هاست که باعث شده است بسیاری از تصمیمات اقتصادی به‌طور ناگهانی و بدون برنامه‌ریزی مناسب اجرا شوند. علاوه‌بر این، تعدد قوانین و مقررات متناقض در حوزه‌های مختلف اقتصادی، موجب سردرگمی در بازارها و ایجاد فضایی ناپایدار برای سرمایه‌گذاران می‌شود.
همچنین، نبود ارتباط موثر میان سیاستگزاران و صنعت، مشکلاتی در برنامه‌ریزی و اجرای تصمیمات اقتصادی ایجاد کرده است. تمرکز بیش از حد بر سیاست‌های کوتاه‌مدت به‌جای راهبردهای بلندمدت یکی دیگر از مشکلات بزرگ سیاستگزاری اقتصادی است.
یکی دیگر از موانع مهم در توسعه صنعت خودرو در ایران، نبود تعامل گسترده، موثر و متقابل میان صنعت خودرو و دانشگاه‌هاست که در برخی سال‌ها تقویت شده اما محدود و منقطع بوده است.
در کشورهایی که صنعت خودرو به‌طور موفقی توسعه یافته است، ارتباط نزدیکی میان نهادهای آکادمیک و صنعتی وجود دارد. فقدان نوآوری در فرآیند تولید و طراحی خودروها، یکی از چالش‌های اساسی این صنعت است. علاوه‌بر این، ضعف در زیرساخت‌های تولید به‌ویژه در بخش تامین قطعات و تاسیسات، مشکلاتی دیگر را ایجاد کرده است. همچنین روند حمایت‌های دولتی به‌صورت ناکارآمد بوده و منجر به ایجاد فضاهای انحصاری و کاهش رقابت‌پذیری شده است.
چگونه می‌توان توازن میان حمایت تعرفه‌ای و افزایش رقابت‌پذیری در صنعت خودرو را برقرار کرد و چه راهکارهایی می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند؟
سیاست‌های اقتصادی باید در قالب یک استراتژی بلندمدت تدوین شوند که درعین‌حال قادر به پاسخگویی به چالش‌های کوتاه‌مدت نیز باشد. توجه به اهداف بلندمدت مانند توسعه پایدار و افزایش بهره‌وری باید همواره در دستور کار قرار گیرد. درعین‌حال، سیاست‌های اقتصادی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که در کوتاه‌مدت نیز بتوانند به کاهش مشکلات اقتصادی و اجتماعی کمک کنند.
هماهنگی میان سیاست‌های اقتصادی کلان و تصمیمات جزئی در زمینه‌های مختلف مانند تجارت، تولید و فناوری می‌تواند به توازن مطلوب کمک کند. حمایت‌های تعرفه‌ای باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که به صنعت داخلی فرصتی برای رقابت و رشد بدهند، اما منجر به ایجاد انحصار و عدم رقابت‌پذیری نشوند.
این سیاست‌ها باید از توسعه فناوری‌های بومی حمایت کنند و به‌طور تدریجی و با برنامه‌ای مشخص اجرا شوند تا امکان رقابت با تولیدات خارجی فراهم شود. برای دستیابی به این هدف، باید کیفیت تولیدات ارتقا یابد و هزینه‌ها از طریق نوآوری و بهبود بهره‌وری در صنایع خودروسازی کاهش یابند.
آیا ورود فناوری‌های نوین مانند خودروهای برقی به‌ویژه در زمینه‌های محیط‌زیست، اقتصاد و تجربه مصرف‌کننده می‌تواند تحول قابل‌توجهی در صنعت خودرو ایجاد کند؟ این موضوع چه تاثیراتی بر بازار و صنعت خودروسازی خواهد داشت؟
قطعا فناوری‌های نوین همچون خودروهای برقی می‌توانند تحولی بنیادین در صنعت خودرو ایجاد کنند، به شرط آن‌که زیرساخت‌های لازم برای تولید و استفاده از این فناوری‌ها به‌درستی ایجاد شوند. تحولات جهانی در زمینه خودروهای برقی و خودران باید به‌عنوان یک فرصت دیده شوند نه تهدید. ایران باید خود را با این تحولات هماهنگ کند و در این مسیر سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در تحقیق‌وتوسعه انجام دهد. برای توسعه خودروهای برقی در ایران، باید شبکه‌های شارژ و همچنین سیاست‌های دولتی و اقتصادی حمایت‌کننده از این نوع خودروها تقویت شوند.
نقش بخش‌خصوصی در توسعه صنعت خودرو چیست و چگونه می‌تواند به بهبود کیفیت، افزایش رقابت‌پذیری و نوآوری در این صنعت کمک کند؟
بخش خصوصی باید در فرآیند توسعه صنعت خودرو نقش محوری داشته باشد، چراکه در بیشتر موارد، بخش خصوصی قادر به نوآوری، افزایش کیفیت و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. دولت باید بسترهای قانونی و اقتصادی را برای تسهیل فعالیت‌های بخش خصوصی فراهم کند، اما درعین‌حال نظارت‌های کافی بر فعالیت‌های بخش‌خصوصی برای جلوگیری از فساد و انحصار باید اعمال شود. ایجاد فضای رقابتی و بازاری آزاد می‌تواند باعث افزایش کیفیت تولیدات خودرویی شود، به‌ویژه در مقایسه با محصولات وارداتی.
مقررات‌زدایی می‌تواند به‌ویژه در بخش تولید موثر باشد، اما این فرآیند باید با احتیاط و دقت انجام شود. مقررات‌زدایی باید به‌گونه‌ای باشد که ازیک‌سو مانع سوءاستفاده‌های احتمالی نشود و ازسوی‌دیگر فعالیت‌های تولیدی را تسهیل کند. درصورتی‌که مقررات‌زدایی به‌درستی انجام شده و در کنار آن نظارت‌های کافی بر فعالیت‌های تولیدی اعمال شود، می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید کمک کند.
تعامل با شرکای خارجی در صنعت خودرو چه فرصت‌ها و چالش‌هایی را به همراه دارد و چگونه می‌تواند بر توسعه و رقابت‌پذیری این صنعت تاثیر بگذارد؟
تحریم‌ها به‌طور مستقیم بر صنعت کشور تاثیر گذاشته است و باعث کاهش دسترسی به تکنولوژی‌های نوین و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید می‌شود. با این‌حال، تحریم‌ها می‌توانند فرصتی برای تقویت توانمندی‌های داخلی باشند. صنایع داخلی باید به سمت خودکفایی حرکت کرده و به‌جای وابستگی به واردات، بر توسعه و تقویت فناوری‌های بومی تمرکز کنند. در این راستا، سیاست‌های اقتصادی باید از توسعه این توانمندی‌ها حمایت کنند. همکاری با شرکای خارجی می‌تواند به‌ویژه در انتقال تکنولوژی و افزایش سطح کیفی تولیدات خودرویی موثر باشد. با این‌حال، چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها مسائل تحریمی و عدم ثبات اقتصادی در کشور است. برای حل این مشکلات، باید قراردادهای شفاف و مبتنی بر منافع متقابل تنظیم شوند تا بتوان از فرصت‌های جهانی بهره‌برداری کرد.
راهکارهایی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت خودرو چیست و چگونه می‌توان این سرمایه‌گذاری‌ها را بهینه‌سازی کرد؟
برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت خودرو، ایجاد محیط مناسب کسب‌وکار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این شامل کاهش موانع اداری و تامین زیرساخت‌های لازم مانند حمل‌ونقل، انرژی و ارتباطات مالی می‌شود. همچنین، توسعه مشوق‌های مالی نظیر معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات اعتباری با نرخ بهره پایین می‌تواند انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاران باشد.
تقویت همکاری‌های بین‌المللی از طریق امضای توافقنامه‌های تجاری و برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌ها نیز به معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. توجه به نیازهای سرمایه‌گذاران، ازجمله ارائه اطلاعات دقیق درباره بازار و پشتیبانی از آن‌ها، نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاری دارد.
همچنین، توسعه نوآوری و فناوری از طریق حمایت از پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه و ایجاد مراکز نوآوری می‌تواند به جذب فناوری‌های پیشرفته کمک کند. درنهایت، تقویت نیروی کار از طریق آموزش و مهارت‌افزایی و همکاری با دانشگاه‌ها، زمینه‌ساز تامین نیروی کار متخصص در صنعت خودرو خواهد بود. با اجرای این راهکارها، می‌توان زمینه‌های رشد و توسعه پایدار این صنعت را فراهم ساخت.