در آستانه نیمه آذرماه، بازار خودروی کشور شاهد تلاطم‌هایی است که دو محرک اصلی دارند: افزایش قابل توجه نرخ ارز و موضوع تغییر احتمالی نرخ سوخت (بنزین). این عوامل، در کنار تداوم دور سوم عرضه خودروهای وارداتی که با کُندی پیش می‌رود، پرسش مهمی را در ذهن فعالان و خریداران ایجاد کرده است: مسیر آتی بازار خودرو به کدام سو است؟

متأسفانه، شواهد حاکی از آن است که بازار طی روزهای اخیر مجدداً وارد یک فاز رشد قیمت شده است. اما این رشد، ریشه در افزایش تقاضای واقعی مصرف‌کنندگان ندارد، بلکه عمدتاً متأثر از انتظارات تورمی و فضای روانی ناشی از جهش نرخ ارز در بالاترین سطوح ماه‌های گذشته است.

نبض خریداران: رکود عمیق و احتیاط حداکثری

بررسی‌های میدانی ما نشان می‌دهد که برخلاف تصور رشد قیمت، شرایط عمومی بازار همچنان در رکود معاملاتی عمیق به سر می‌برد.

• احتیاط خریداران: مصرف‌کنندگان نهایی که به دنبال استفاده شخصی هستند، در مواجهه با موج جدید قیمت‌ها، بسیار محتاطانه عمل می‌کنند. کاهش قدرت خرید خانوارها باعث شده تا عمده خریداران از معاملات بزرگ کناره‌گیری کنند.
• تمرکز بر خودروهای اقتصادی: با این حال، در بخش خودروهای اقتصادی و کم‌مصرف، شاهد تقاضای بالاتری نسبت به سایر سگمنت‌ها هستیم و حجم قابل توجهی از معاملات در محدوده قیمتی پایین‌تر انجام می‌شود.

متأسفانه در طرف مقابل، برخی فروشندگان با استناد به رشد نرخ ارز، قیمت‌های پیشنهادی خود را به شکل غیرواقعی افزایش داده‌اند. سایر فعالان نیز با تصور تداوم نوسانات ارزی، نرخ‌های پیشنهادی خود را با احتیاط، اما با گرایش صعودی اعلام می‌کنند.

اثرگذاری نرخ بنزین: یک سیگنال مقطعی یا تغییردهنده بازی؟

موضوع تغییر نرخ بنزین یکی از اتفاقات غیرمنتظره اخیر بود که توجهات را به خود جلب کرد. در اینجا دیدگاه‌های متفاوتی میان کارشناسان وجود دارد:

1. دیدگاه اول (تأثیر مقطعی): برخی تحلیلگران معتقدند تغییر نرخ بنزین ممکن است به صورت مقطعی بر فضای روانی بازار اثر بگذارد، اما تأثیر مستقیم و بلندمدتی بر قیمت نهایی خودرو نخواهد داشت.
2. دیدگاه دوم (تأثیر حمل‌ونقل): گروهی دیگر معتقدند افزایش قیمت سوخت بیشتر هزینه‌های حمل‌ونقل و نهاده‌های تولید را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و نه لزوماً قیمت خرید و فروش خود وسیله نقلیه.

به عنوان یک قاعده کلی، باید بپذیریم که قیمت خودرو در بازار ایران بیش از هر چیز دیگری به نرخ ارز و هزینه‌های نهاده‌های تولید وابسته است. تغییرات نرخ بنزین، عاملی نیست که بتواند باعث کاهش قیمت خودروهای بنزینی شود یا قیمت خودروهای برقی را به طور چشمگیری افزایش دهد.

کندی نفس‌گیر در واردات: تهدیدی برای تعادل بازار

واردات خودرو یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که می‌تواند با تأمین عرضه، از رشد حبابی قیمت‌ها جلوگیری کرده و تعادل را به بازار بازگرداند. اما متأسفانه، این فرآیند همچنان با سرعت بسیار پایینی پیش می‌رود.

• بسیاری از خودروهایی که حتی سال گذشته ثبت سفارش شده بودند، همچنان در گمرک باقی مانده‌اند.
• روند تخصیص ارز، شماره‌گذاری و ثبت سفارش‌های جدید با کندی ادامه دارد.

با وجود آغاز دور سوم عرضه خودروهای وارداتی، فعالان بازار نگران حرکت به سمت محدودیت‌های بیشتر در آینده هستند. این نگرانی به جایی رسیده که برخی حتی پیش‌بینی می‌کنند از ابتدای سال ۱۴۰۵ (خورشیدی)، واردات خودرو با ارز مبادلاتی متوقف شده و صرفاً با ارز آزاد امکان‌پذیر باشد که قطعاً بر قیمت نهایی خودروهای وارداتی تأثیر خواهد گذاشت.

تحلیل دلایل جهش اخیر قیمت خودرو

بر اساس پایش‌های انجام شده، سه عامل کلیدی در افزایش ناگهانی قیمت‌ها در هفته اخیر نقش داشته‌اند:

1. افزایش نرخ ارز و رشد انتظارات تورمی:
   • صعود دلار به بالاترین سطح خود در ماه‌های اخیر، بدون شک مهم‌ترین محرک بازار است.
   • تجربه نشان داده است که هر یک درصد افزایش در نرخ ارز، می‌تواند قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی (همان خودروهای سرهم شده در داخل) را بین ۲ تا ۴ درصد بالا ببرد.
2. تقویت انتظارات تورمی:
   • حتی بدون افزایش تقاضای واقعی مصرف‌کننده، جو روانی حاکم بر بازار و پیش‌بینی تورم آینده، کافی است تا فروشندگان قیمت‌های پیشنهادی خود را افزایش دهند.
3. افزایش تقاضای سرمایه‌ای برای حفظ ارزش پول:
   • هنگامی که اقتصاد کشور درگیر نوسانات شدید ارزی می‌شود، افراد به دنبال تبدیل دارایی‌های نقدی خود به کالاهایی نظیر خودرو هستند تا ارزش پول خود را در برابر تورم حفظ کنند.

بیشترین رشد قیمت در کدام بخش‌ها رخ داد؟

بررسی آخرین تغییرات قیمت در هفته جاری نشان می‌دهد که:

• خودروهای داخلی: بیشترین رشد قیمت را ثبت کرده‌اند. برخی از مدل‌های داخلی طی دو روز اخیر افزایشی در حدود ۶ درصد را تجربه کرده‌اند که رقم قابل توجهی است.
• خودروهای مونتاژی: این گروه نوسان آرام‌تری داشته و با افزایشی کمتر از ۴ درصد مواجه بوده‌اند.
• وارداتی‌ها: این گروه نیز متأثر از نرخ ارز، در مسیر صعود قرار گرفته‌اند.

در مجموع، نوسان نرخ ارز عامل مشترکی است که تقریباً تمام گروه‌های خودرویی را در مسیر صعود قرار داده است. فروشندگان و فعالان بازار همچنان نرخ‌های خود را با توجه به احتمال ادامه نوسانات ارزی در روزهای آتی، رو به بالا تنظیم می‌کنند.