یکی از موضوعات مهم و پرچالش در اقتصاد کشور، بحث یارانه‌های انرژی به ویژه بنزین است. اخیراً صحبت‌های آقای مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در مورد واردات بنزین و شیوه توزیع آن، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. به نظر می‌رسد دولت جدید به دنبال اصلاحاتی در این زمینه است تا از هدررفت منابع ملی جلوگیری کند.

چرا بنزین به نفر؟ نگاهی به ریشه‌های طرح

رئیس‌جمهور با انتقاد از وضعیت فعلی یارانه‌ها، به این نکته اشاره کرده‌اند که واردات ۴ میلیارد دلار بنزین برای فروش با قیمت ۱۵۰۰ تومان به اقشار پردرآمد، منطقی نیست. ایشان معتقدند که این یارانه‌ها به جای اینکه به دست نیازمندان برسد، به دست کسانی می‌رسد که مصرف بیشتری دارند. هدف اصلی این طرح، توقف اسراف منابع ملی و هدایت یارانه‌ها به سمت پروژه‌های حیاتی مانند ساخت ۸۰۰۰ مدرسه نیمه‌تمام است.

این دیدگاه، به طرحی به نام بنزین به نفر بسیار نزدیک است. این طرح که با هدف جایگزینی یارانه همگانی با سهمیه‌بندی هوشمند مطرح شده است، می‌تواند به عدالت در توزیع سوخت کمک کند.

طرح بنزین به نفر چگونه عمل می‌کند؟

این طرح یک سازوکار مشخص و ساده دارد که می‌توان آن را به دو بخش تقسیم کرد:

1. تخصیص سهمیه به هر فرد: در این مرحله، به جای اینکه سهمیه بنزین به هر خودرو اختصاص یابد، به هر فرد یک سهمیه ماهانه مشخص (مثلاً ۶۰ لیتر) با قیمت یارانه‌ای (۱۵۰۰ تومان) تعلق می‌گیرد.
2. محاسبه مصرف بیش از سهمیه: اگر فردی مصرف بنزینش بیشتر از سهمیه مشخص شده باشد، باید مازاد آن را با قیمت آزاد (تا ۲۵ هزار تومان) خریداری کند.

این روش، باعث می‌شود که هر فرد سهمیه خود را داشته باشد و در صورت عدم نیاز، بتواند آن را به شخص دیگری بفروش یا از آن استفاده کند.

چالش‌های پیش روی این طرح

هرچند طرح بنزین به نفر در نگاه اول بسیار منطقی و عادلانه به نظر می‌رسد، اما اجرای آن با چالش‌های جدی روبه‌رو است که باید به آن‌ها توجه کرد:

• نگرانی از افزایش تورم: اجرای ناگهانی و بدون برنامه این طرح می‌تواند منجر به افزایش شدید قیمت‌ها و تورم شود.
• مسئله حاشیه‌نشین‌ها و شهرهای بزرگ: برای افرادی که در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند و هر روز مسافت‌های طولانی را برای کار طی می‌کنند، این طرح ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
• نیاز به هماهنگی: اجرای موفق این طرح به همکاری و هماهنگی کامل بین نهادهای مختلف دولتی و حاکمیتی نیاز دارد.

در نهایت، باید گفت که این طرح، یک راهکار پیشنهادی برای برقراری عدالت در مصرف بنزین است. اما موفقیت آن به این بستگی دارد که دولت بتواند با برنامه‌ریزی دقیق، از پس چالش‌های سیاسی و اقتصادی آن برآید و آن را به گونه‌ای اجرا کند که فشار زیادی به اقشار ضعیف جامعه وارد نشود.