درون خودرو چه‌قدر از اشعه فرابنفش در امان‌ایم؟ / خطر UV را جدی بگیریم

در حالی که هشدارهای مکرر درباره تابش شدید اشعه فرابنفش (UV) در تهران و سایر نقاط ایران، مردم را به ماندن در خانه دعوت می‌کند، خیابان‌های پایتخت در ساعات اوج تابش همچنان شلوغ است. بسیاری از شهروندان به دلیل نیازهای روزمره قادر به رعایت این هشدارها نیستند و در خودروهای خود تردد می‌کنند. اما آیا اشعه فرابنفش در داخل خودرو نیز برای انسان مضر است و چگونه می‌توان از آسیب‌های آن پیشگیری کرد؟

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، در روزهای اخیر، سازمان هواشناسی و کارشناسان سلامت بارها درباره افزایش شدید شاخص اشعه فرابنفش (UV) در تهران و برخی شهرهای دیگر ایران هشدار داده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، شاخص UV در تهران در تاریخ ۳۰ تیرماه ۱۴۰۴ به عدد ۱۱، یعنی بالاترین سطح خطرناک، رسید. کارشناسان توصیه کرده‌اند که بین ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر، که اوج تابش اشعه فرابنفش است، از حضور در فضای باز خودداری شود و در صورت لزوم، از وسایل حفاظتی مانند کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و کلاه استفاده شود.

با این حال، مشاهدات میدانی در تهران نشان می‌دهد که خیابان‌ها، به‌ویژه در ساعات میانی روز، همچنان مملو از جمعیت و خودرو است. بسیاری از شهروندان به دلیل نیازهای شغلی، خرید، یا سایر امور روزمره، امکان ماندن در خانه را ندارند و البته بسیاری نیز این هشدارها را جدی نمی‌گیرند و باور دارند که حضور در خودرو مانع از خطرات اشعه فرابنفش می‌شود. رانندگان، به‌ویژه افرادی مانند اتوبوس‌رانان، تاکسی‌رانان و کارگرانی که ساعت‌های طولانی در معرض نور خورشید هستند، در برابر این اشعه آسیب‌پذیرترند. این وضعیت پرسش مهمی را مطرح می‌کند که آیا حضور در خودرو می‌تواند محافظتی در برابر اشعه فرابنفش ارائه دهد، یا این اشعه همچنان در داخل خودرو برای سلامتی مضر است؟

آیا اشعه فرابنفش در خودرو برای انسان مضر است؟

اشعه فرابنفش (UV) که شامل سه نوع UVA، UVB و UVC است، اثرات زیان‌باری بر پوست و چشم دارد. در حالی که لایه اوزون بیشتر اشعه UVC را جذب می‌کند، اشعه‌های UVA و UVB به سطح زمین می‌رسند و می‌توانند از شیشه‌های خودرو نفوذ کنند.

• اشعه UVA: این نوع اشعه که حدود ۹۵ درصد از اشعه فرابنفش رسیده به زمین را تشکیل می‌دهد، به راحتی از شیشه‌های معمولی خودرو عبور می‌کند. UVA به لایه‌های عمیق‌تر پوست نفوذ کرده و باعث پیری زودرس، چین و چروک و افزایش خطر سرطان پوست می‌شود.
• اشعه UVB: این اشعه که مسئول آفتاب‌سوختگی و آسیب به DNA پوست است، تا حدی توسط شیشه‌های خودرو مسدود می‌شود، اما همچنان مقداری از آن می‌تواند از پنجره‌های جانبی نفوذ کند.

آسیب‌های اشعه فرابنفش در خودرو

قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه UVA در خودرو می‌تواند باعث پیری زودرس پوست، ایجاد لکه‌های تیره و افزایش خطر سرطان پوست، به‌ویژه ملانوما، شود. رانندگان حرفه‌ای، مانند تاکسی‌رانان، که ساعت‌های طولانی در خودرو هستند، بیشتر در معرض این آسیب‌ها قرار دارند.

همچنین اشعه UV می‌تواند به قرنیه، عدسی، و شبکیه چشم آسیب برساند و خطر بیماری‌هایی مانند آب مروارید، التهاب قرنیه (فتوکراتیت) و ناخنک را افزایش دهد. رانندگانی که بدون عینک آفتابی مناسب رانندگی می‌کنند، به‌ویژه در ساعات اوج تابش، در معرض خطر بیشتری هستند. علاوه بر این اشعه UV می‌تواند پاسخ ایمنی پوست را سرکوب کرده و بدن را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر کند.

چرا خودرو محافظت کامل ارائه نمی‌دهد؟

اگرچه شیشه‌های جلوی خودروها معمولاً با لایه‌های لمینیت پوشانده شده‌اند که تا حدی اشعه UVB را مسدود می‌کنند، شیشه‌های جانبی و عقب اغلب فاقد این محافظت هستند و اشعه UVA به راحتی از آن‌ها عبور می‌کند. همچنین، بازتاب اشعه UV از سطوح داخل خودرو، مانند داشبورد یا صندلی‌ها، می‌تواند شدت مواجهه را افزایش دهد.

روش‌های پیشگیری از آسیب‌های اشعه فرابنفش در خودرو

نصب فیلم‌های محافظ اشعه فرابنفش روی شیشه‌های جانبی و عقب خودرو می‌تواند تا ۹۹ درصد اشعه‌های UVA و UVB را مسدود کند. این فیلم‌ها که به صورت شفاف یا رنگی در دسترس هستند، محافظت موثری ارائه می‌دهند بدون اینکه دید راننده را مختل کنند.

علاوه بر این رانندگان باید از کرم ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰ روی نواحی در معرض پوست (مانند صورت، گردن، و دست‌ها) استفاده کنند و آن را هر دو ساعت یک‌بار تمدید کنند. ضدآفتاب‌های با طیف گسترده (Broad Spectrum) که هم UVA و هم UVB را مسدود می‌کنند، بهترین گزینه هستند.

در کنار آن عینک‌های آفتابی با محافظت کامل در برابر UVA و UVB می‌توانند از آسیب به چشم‌ها جلوگیری کنند. عینک‌هایی با برچسب “UV400” یا “۱۰۰% UV Protection” توصیه می‌شوند.
همچنین پوشیدن لباس‌های آستین‌بلند، دستکش‌های نازک و کلاه لبه‌دار هنگام رانندگی می‌تواند تماس پوست با اشعه UV را کاهش دهد.

نکته دیگر این است که از آنجا که گرمای شدید می‌تواند اثرات منفی اشعه UV را تشدید کند، استفاده از سیستم تهویه خودرو و نوشیدن آب کافی برای پیشگیری از کم‌آبی باید در دستور کار قرار گیرد.
با این وجود در صورت امکان، برنامه‌ریزی سفرهای خودرویی را به ساعات اولیه صبح یا عصر موکول کنید تا مواجهه با اشعه UV به حداقل برسد.

در پایان باید خاطرنشان کرد که هشدارهای اخیر درباره تابش شدید اشعه فرابنفش در تهران و دیگر شهرهای ایران، زنگ خطری برای سلامت عمومی است. اگرچه خودروها تا حدی محافظت در برابر اشعه UVB ارائه می‌دهند، اشعه UVA همچنان از شیشه‌های خودرو عبور کرده و می‌تواند به پوست و چشم آسیب برساند. استفاده از فیلم‌های محافظ UV، کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و پوشش مناسب، همراه با اجتناب از تردد در ساعات اوج تابش، می‌تواند به کاهش این خطرات کمک کند. دولت و نهادهای مسئول نیز باید با توجه به شلوغی خیابان‌ها و نیازهای روزمره شهروندان، با آموزش عمومی و ارائه تسهیلات برای نصب فیلم‌های محافظ UV، به کاهش آسیب‌های این اشعه برای سرنشینان خودروها کمک کنند.

اشعه فرابنفش