بازار خودروی کشور در سال جاری، و به خصوص از ابتدای تابستان، یک رکود عمیق و انجماد معاملاتی را تجربه می‌کند. این وضعیت به وضوح نشان می‌دهد که تحولات اخیر و رویدادهایی مانند جنگ ۱۲ روزه، تأثیر مستقیمی بر تصمیم‌گیری‌های اقتصادی مردم گذاشته و منجر به سردی بی‌سابقه‌ای در بازار خودرو شده است.

شاید این سوال برای شما پیش آمده باشد که آیا موتور بازار خودرو در دومین ماه تابستان گرم خواهد شد؟ متاسفانه پاسخ به این سوال دشوار است. بازار خودروی ایران در حال حاضر با ترکیبی از مشکلات ساختاری، بحران‌های مالی و سیاست‌های ناکارآمد به نقطه‌ای بحرانی رسیده است. نه مصرف‌کنندگان توان و انگیزه خرید خودرو دارند و نه خودروسازان قادر به ادامه تولید هستند. این وضعیت هر روز صنعت خودرو را به لبه پرتگاه نزدیک‌تر می‌کند.

در نگاه اول، این توقف در معاملات و نبود خریدار ممکن است این تصور را ایجاد کند که بازار کاملاً از حرکت ایستاده است. اما این رکود تنها ناشی از التهاب روانی متاثر از تهدیدات جنگی نیست. ریشه این مشکل عمیق‌تر است و به مجموعه‌ای از ناهماهنگی‌ها و اتخاذ سیاست‌های نادرست و ناکارآمدی بازمی‌گردد که طی ماه‌های گذشته به توقف کامل فعالیت‌ها در بازار منجر شده است.

نکته قابل تامل اینجاست که تا به امروز، حتی فروکش نسبی تنش‌ها و کاهش محدود نرخ ارز نیز تغییری در معاملات بازار خودرو ایجاد نکرده است. ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو برای سال ۱۴۰۴ و اعلام رسمی افزایش قیمت محصولات خودروسازان هم نتوانسته بازار را از لاک بی‌اعتمادی خارج کند. به بیان دقیق‌تر، وضعیت کنونی بازار خودروی ایران، نتیجه سال‌ها سیاست‌گذاری ناکارآمد، انحصار در صنعت خودرو و عدم توجه به نیازهای واقعی مصرف‌کنندگان است. ادامه این شرایط می‌تواند به توقف کامل برخی خطوط تولید، ورشکستگی قطعه‌سازان و افزایش بیکاری در این صنعت منجر شود.

دلایل اصلی رکود عمیق تقاضا

برای درک بهتر وضعیت موجود، لازم است به ریشه‌های این رکود عمیق در تقاضا بپردازیم:

1. بدهی‌های کلان خودروسازان و زیان انباشته:
   • گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که بدهی‌های خودروسازان بزرگ داخلی به زنجیره تامین (سازندگان قطعات خودرو) و زیان انباشته هنگفت آنها به هزاران میلیارد تومان رسیده است.
   • این وضعیت به شدت توانایی خودروسازان را در تولید و عرضه خودرو با چالش مواجه می‌کند.
2. شکست سیاست واردات خودرو:
   • علیرغم وعده‌های مکرر برای تنظیم بازار خودرو از طریق واردات، این سیاست تاکنون موفق نبوده است.
   • خودروهای وارداتی با قیمت‌هایی نجومی و اغلب بیش از دو تا سه برابر قیمت جهانی در بازار داخلی عرضه می‌شوند.
   • این موضوع نه تنها بازار را تنظیم نکرده، بلکه نارضایتی مصرف‌کنندگان را دوچندان کرده است.
3. کمبود ارز و تشدید تحریم‌ها:
   • کمبود ارز و تشدید تحریم‌ها مشکلات را دوچندان کرده است.
   • این عوامل مانع از تأمین قطعات مورد نیاز برای خودروهای مونتاژی و همچنین واردات خودروهای کامل شده است.
4. کاهش شدید قدرت خرید مردم:
   • شاید مهمترین عامل در رکود بازار، افت شدید قدرت خرید مردم به دلیل تورم بالا و کاهش ارزش پول ملی باشد.
   • خودروهای داخلی که زمانی گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای اقشار متوسط جامعه بودند، اکنون در بازار آزاد قیمتی بیش از یک میلیارد تومان دارند.
   • این افزایش قیمت، تقاضا را به شدت کاهش داده و بازار خودرو را به رکودی عمیق فرو برده است.

فرصتی در دل بحران؟

با وجود تمامی مشکلات موجود و رکود شدید در تقاضا، برخی کارشناسان و فعالان بازار معتقدند که وضعیت کنونی می‌تواند فرصتی برای دسترسی بخش وسیع‌تری از جامعه به خودرو باشد. در واقع، این وقفه و رکود، به نوعی فرصت تجدید ساختار بازار را فراهم می‌آورد. زمانی که قیمت‌ها بر اساس ارزش واقعی خودرو تنظیم شوند و حباب قیمتی ناشی از فعالیت دلالان فروکش کند، خریداران بالقوه می‌توانند بدون فشار روانی و هیجانی، انتخاب دقیق‌تری داشته باشند.

برای دستیابی به یک بازار متعادل و پررونق، انجام اصلاحات ساختاری و جلوگیری از سیاست‌های ناکارآمد ضروری است. این اصلاحات شامل موارد زیر می‌شود:

• حذف قیمت‌گذاری دستوری: اجازه دادن به بازار برای تعیین قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا.
• آزادسازی واردات با تعرفه‌های منطقی: واردات بیشتر خودرو با تعرفه‌هایی که امکان رقابت‌پذیری را فراهم کند.
• حمایت و همراهی با بخش خصوصی واقعی: فراهم کردن بستر مناسب برای فعالیت و رشد بخش خصوصی در صنعت خودرو.

به امید روزی که بازار خودروی کشورمان از این وضعیت بحرانی خارج شده و به بازاری پویا و کارآمد برای همه اقشار جامعه تبدیل شود.