همکاری شرکت هیوندای کره جنوبی با عربستان سعودی در ساخت کارخانه تولید خودرو، نقطه عطفی در صنعت خودروی منطقه و گامی مهم در پیشی گرفتن سعودی‌ها از ایران به شمار می‌رود. این مشارکت که در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان انجام می‌شود، نشان‌دهنده برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند این کشور برای تبدیل شدن به قطب خودروسازی خاورمیانه و شمال آفریقاست.

در حالی‌که ایران در سال‌های گذشته فرصت تبدیل‌شدن به هاب منطقه‌ای تولید خودرو را داشت و در مسیر همکاری با برندهای معتبر جهانی قرار گرفته بود، اما مجموعه‌ای از سیاست‌های نادرست، تحریم‌های فزاینده و کاهش امنیت سرمایه‌گذاری موجب شد این فرصت ارزشمند از دست برود.

برای نمونه، جوینت‌ ونچر ایکاپ میان شرکت پژو و ایران‌خودرو قرار بود تولید انبوه خودروهایی مانند پژو ۳۰۱ و ۲۰۰۸ را در ایران ممکن سازد و حتا صادرات این خودروها از مبدأ ایران انجام شود. شرکت‌هایی نظیر کرمان‌موتور نیز مونتاژ مدل‌هایی از هیوندای از جمله i10 ،i20 و اکسنت را در دستور کار داشتند. گروه بهمن با همکاری مزدا، خودروی مزدا ۳ را مونتاژ می‌کرد و سایپا-سیتروئن نیز با آغاز تولید مدل C3 به دنبال گسترش همکاری با طرف فرانسوی بود. همچنین پارس‌خودرو در کارنامه خود تولید خودروهایی مانند نیسان ماکسیما، تینا، رونیز و رنو مگان را ثبت کرده بود.

با این حال، در پی افزایش تحریم‌های بین‌المللی، کاهش امنیت اقتصادی و سرمایه گذاری باعث خروج تدریجی برندهای معتبر از بازار ایران شدند و صنعت خودروی کشور به‌سمت وابستگی به محصولات چینی سوق پیدا کرد. این وابستگی تا جایی پیش رفته است که در صورت قطع همکاری چینی‌ها و کاهش کمک های مالی دولت که از جیب مردم به خودروسازان دولتی پرداخت می‌شود، دومین صنعت بزرگ کشور ممکن است به‌طور کامل دچار فروپاشی شود.

این خلأ فرصتی طلایی برای همسایگان ایران ایجاد کرد. ترکیه نخستین کشوری بود که جای ایران را در تعاملات بین‌المللی با خودروسازان جهانی پر کرد و اکنون عربستان سعودی با استفاده از منابع مالی گسترده، موقعیت استراتژیک و بهبود روابط بین‌المللی، خود را به بازیگر مهم صنعت خودرو در منطقه تبدیل کرده است. در راستای چشم‌انداز ۲۰۳۰ و کاهش وابستگی به نفت، عربستان سرمایه‌گذاری‌های کلانی در صنایع مختلف از جمله خودرو انجام داده و با شرکت‌های مطرح جهانی مانند لوسید، هیوندای، تویوتا و BYD وارد مشارکت و مذاکره شده است.

یکی از برجسته‌ترین پروژه‌ها، احداث کارخانه هیوندای در شهر اقتصادی ملک عبدالله است که نخستین پایگاه تولید هیوندای در خاورمیانه خواهد بود. کارخانه Hyundai Motor Manufacturing Middle East (HMMME) در شهر اقتصادی ملک عبدالله و در مجموعه خودروسازی ملک سلمان واقع شده است و به صورت سرمایه‌گذاری مشترک میان هیوندای (با سهم ۳۰ درصد) و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (با سهم ۷۰ درصد) اجرا می‌شود. مجموعه خودروسازی ملک سلمان (King Salman Automotive Cluster) یک منطقه صنعتی ویژه است که به‌طور خاص برای توسعه صنعت خودرو طراحی شده. این منطقه بخشی از یک شهر بزرگ‌تر به‌نام شهر اقتصادی ملک عبدالله (King Abdullah Economic City یا به اختصار KAEC) است.

کلنگ‌زنی این پروژه در پاییز ۲۰۲۳ انجام شده است و پیش‌بینی می‌شود تولید خودرو از سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۶ آغاز شود. این کارخانه با ظرفیت تولید سالانه ۵۰ هزار دستگاه خودروهای احتراقی و برقی، در قالب سرمایه‌گذاری مشترک هیوندای و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان اجرا می‌شود و پیش‌بینی می‌شود از سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۶ فعالیت تولیدی خود را آغاز کند. این کارخانه به سیستم‌های کاملاً خودکار مجهز بوده و هدف آن رسیدن به بالاترین استانداردهای بهره‌وری و کیفیت است.

عربستان سعودی علاوه بر تولید خودرو، با همکاری مؤسسه فناوری خودروی کره (KATECH)، شرکت Air Products Qudra و شرکت حمل‌ونقل عمومی عربستان (SAPTCO)، در مسیر ایجاد یک اکوسیستم حمل‌ و نقل مبتنی بر هیدروژن گام برمی‌دارد. در این چارچوب، طرف‌ها قصد دارند اتوبوس‌های برقی هیدروژنی را به کار گیرند، زیرساخت‌های حمل‌ونقل پایدار را توسعه دهند و شهر صنعتی نوآورانه نئوم را به عنوان بستری برای حمل‌ونقل سبز راه‌اندازی کنند که همه این اقدامات بخشی از استراتژی کلان عربستان برای تحول اقتصادی محسوب می‌شود.

در همین راستا، عربستان برای جذب سرمایه‌گذاران، بسته‌های مشوق مالی، کاهش تعرفه‌ها، تأمین زیرساخت‌های لجستیکی و آموزش نیروی کار ماهر را فراهم کرده است تا محیطی رقابتی و جذاب در صنعت خودرو به وجود آورد. همه این اقدامات در کنار رشد تقاضای داخلی خودرو، این کشور را به یکی از قطب‌های نوظهور تولید، مونتاژ و صادرات خودرو در منطقه تبدیل خواهد کرد.

این پروژه نه تنها نمایانگر توسعه صنعت خودرو در عربستان است بلکه گویای جایگاه رو به رشد این کشور در سطح منطقه‌ای است، جایگاهی که ایران در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها و مشکلات داخلی، آن را از دست داده است. با توجه به استراتژی‌های بلندمدت سعودی‌ها و حمایت گسترده از فناوری‌های نوین، عربستان به وضوح پیشتاز در مسیر تحول صنعت خودروی خاورمیانه شده است.

در مقابل این پیشرفت‌ها، صنعت خودروی ایران با مشکلات عمیق و ساختاری مواجه است که ریشه در تصمیمات نادرست مدیریتی، تحریم‌های بین‌المللی و عدم ثبات سیاست‌های کلان دارد. از دست دادن فرصت‌های همکاری با برندهای معتبر جهانی و تکیه بر تولید خودروهای قدیمی و مونتاژشده، باعث شده است ایران جایگاه خود را در بازار منطقه‌ای و جهانی از دست بدهد. ضعف در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و عدم ایجاد زیرساخت‌های لازم برای فناوری‌های نوین، آینده صنعت خودرو ایران را در معرض خطر جدی قرار داده است. اگرچه حمایت‌های دولت مانع از سقوط کامل این صنعت می‌شود، اما ادامه روند کنونی جز تعمیق وابستگی و کاهش کیفیت و نوآوری نتیجه‌ای نخواهد داشت.

ایران برای بازپس‌گیری جایگاه خود در صنعت خودروی منطقه، نیازمند اصلاحات بنیادی، بهبود فضای کسب‌وکار، ثبات سیاست‌گذاری و توسعه زیرساخت‌هاست. در غیر این صورت، فرصت‌هایی که روزی در دست داشت به طور کامل به رقبایی مانند عربستان و ترکیه خواهد رسید و صنعت خودروی کشور به جای رشد و نوآوری، گرفتار رکود و عقب‌ماندگی خواهد شد.

البته که دیر زمانی‌ست گوی و میدان را با مدیریت و تصمیمات اشتباه به همسایگان تقدیم کرده است و اگر به خود نیاید، این فاصله روزبه‌روز بیش‌تر خواهد شد.

نوشته هیوندای و بن سلمان؛ عربستان باز هم از ایران پیشی گرفت اولین بار در اسب بخار. پدیدار شد.

source