رؤیابافی به جای خودروسازی/ صنعت با برنامه پیش می رود نه شعار
صنعت خودرو ایران، گرفتار چرخه وعده‌های تکراری و شعارهای غیرواقعی، بدون برنامه‌ای دقیق برای تولید خودروهای استاندارد و به‌روز، همچنان درجا می‌زند و از رقابت جهانی عقب مانده است.
به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، صنعت خودروسازی ایران، که زمانی قرار بود با «خودروی ملی» جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد کشور پیدا کند، حالا در دام شعارهای توخالی و رؤیاپردازی‌های غیرواقعی گرفتار شده است. از ادعاهای تولید خودروهای برقی پیشرفته تا خودکفایی کامل در قطعات و صادرات به بازارهای جهانی، سال‌هاست که مدیران و سیاست‌گذاران با وعده‌های بزرگ، انتظارات را بالا می‌برند. اما واقعیت، چیزی جز تولید خودروهای قدیمی با کیفیت پایین، قیمت‌های بالا و نارضایتی گسترده مصرف‌کنندگان نیست. کارشناسان تأکید می‌کنند که بدون برنامه‌ریزی مدون و دقیق، این صنعت نه‌تنها به استانداردهای جهانی نزدیک نمی‌شود، بلکه در گرداب ناکارآمدی و عقب‌ماندگی فرو خواهد رفت.
وزارت صمت و خودروسازان داخلی بارها از پروژه‌های تحول‌آفرین سخن گفته‌اند. در سال ۱۴۰۳، وزیر وقت صمت مدعی شد که تا پایان سال ۱۴۰۴، ایران به قطب تولید خودروهای برقی در منطقه تبدیل خواهد شد. اما شواهد نشان می‌دهد که زیرساخت‌های لازم، از ایستگاه‌های شارژ گرفته تا تولید باتری و پلتفرم‌های مناسب، همچنان وجود ندارد.
ایران‌خودرو و سایپا، دو غول خودروسازی کشور، همچنان به تولید مدل‌های قدیمی با استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی پایین ادامه می‌دهند. این در حالی است که خودروسازان جهانی به سمت تولید خودروهای برقی، خودران و کم‌مصرف حرکت کرده‌اند و ایران حتا در به‌روزرسانی پلتفرم‌های قدیمی خود ناکام مانده است.
انحصار و سوءمدیریت؛ موانع اصلی پیشرفت
انحصار بازار توسط ایران‌خودرو و سایپا، رقابت را از بین برده و انگیزه نوآوری را در این صنعت کشته است. وقتی خودروساز مطمئن است محصولش با هر کیفیتی فروش می‌رود، دلیلی برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه نمی‌بیند. سوءمدیریت نیز این بحران را عمیق‌تر کرده است. انتصابات سیاسی، تغییرات پی‌درپی مدیران، و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت، صنعت خودرو را به چرخه‌ای معیوب تبدیل کرده است.
گزارش‌های دیوان محاسبات نشان می‌دهد که زیان انباشته ایران‌خودرو و سایپا به بیش از چند صد هزار میلیارد تومان رسیده است. با این حال، هیچ استراتژی مشخصی برای خروج از این بحران مالی ارائه نشده است، و خودروسازان با افزایش قیمت‌ها و پیش‌فروش‌های پرحاشیه، به دنبال جبران زیان خود هستند. این رویکرد، فشار مضاعفی بر مصرف‌کنندگان وارد کرده و نارضایتی را تشدید کرده است.
فاصله با استانداردهای جهانی
صنعت خودرو ایران از نظر ایمنی و زیست‌محیطی، با استانداردهای جهانی فاصله‌ای عمیق دارد. استانداردهای ۸۵گانه خودرو، که قرار بود از سال ۱۳۹۷ به‌طور کامل اجرا شود، بارها به تعویق افتاده و بسیاری از خودروهای داخلی هنوز به استاندارد یورو ۵ نرسیده‌اند. این در حالی است که اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۵ استاندارد یورو ۷ را اجباری کرده است.
علاوه بر این، خودروهایی مثل دنا و شاهین، که به‌عنوان محصولات جدید معرفی می‌شوند، در واقع بازطراحی پلتفرم‌های قدیمی هستند و از نظر ایمنی و مصرف سوخت، با استانداردهای روز دنیا فاصله دارند. این عقب‌ماندگی، نه‌تنها صادرات را غیرممکن کرده، بلکه ایمنی سرنشینان را به خطر انداخته است. گزارش سازمان پزشکی قانونی در سال ۱۴۰۳ نشان داد که بیش از ۲۰ هزار نفر در تصادفات رانندگی جان باختند، که بخش قابل‌توجهی از آن به نقص فنی و ایمنی پایین خودروها نسبت داده شده است.
خودروهای برقی؛ شعاری بدون زیرساخت
خودروهای برقی، که در جهان نماد پیشرفت صنعت خودرو هستند، در ایران بیش‌تر به ابزاری برای تبلیغات تبدیل شده‌اند. پروژه‌هایی مانند تارا برقی و ری‌را، با هیاهوی بسیار معرفی شدند، اما به دلیل نبود فناوری تولید باتری، زیرساخت‌های شارژ، و تأمین پایدار برق، به بن‌بست رسیده‌اند. این در حالی است که ساخت خودروی برقی بدون شبکه شارژ و برق پایدار، مثل تولید کشتی بدون دریاست. قطعی‌های مکرر برق در سال‌های اخیر، حتا نیازهای خانگی را به چالش کشیده است، چه برسد به پشتیبانی از ناوگان برقی.
در مقابل، شرکت‌هایی مانند تسلا و BYD سالانه صدها هزار خودروی برقی تولید می‌کنند و بازارهای جهانی را تسخیر کرده‌اند. ایران اما هنوز در مرحله «مطالعات اولیه» باقی مانده است و هیچ چشم‌انداز روشنی برای ورود به این حوزه ندارد.
شعار به‌جای برنامه
کارشناسان معتقدند که وعده‌های بزرگ مدیران، بیش از آن‌که نشان‌دهنده اراده برای تحول باشد، تلاشی برای سرپوش گذاشتن بر ناکارآمدی است. صنعت خودرو با شعار پیش نمی‌رود. نیاز به سرمایه‌گذاری کلان، انتقال فناوری و مدیریت کارآمد دارد که هیچ‌کدام در ایران فراهم نیست و تا انحصار شکسته نشود و بخش خصوصی واقعی وارد میدان نشود، این وضعیت ادامه خواهد داشت.
مصرف‌کنندگان نیز از این چرخه خسته شده‌اند. هر سال وعده خودروی جدید می‌دهند، اما در نهایت همان پراید و پژو را با قیمت بالاتر تحویل می‌گیریم. تأخیرهای طولانی در تحویل خودرو، کیفیت پایین و خدمات پس از فروش ضعیف، شکاف بین ادعاهای مدیران و واقعیت بازار را عمیق‌تر کرده است.
برنامه به‌جای شعار
برای نجات صنعت خودرو، ایران به برنامه‌ای بلندمدت و عملیاتی نیاز دارد. شکست انحصار از طریق آزادسازی واردات، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت بخش خصوصی می‌تواند رقابت را به بازار بازگرداند و خودروسازان را به بهبود کیفیت وادار کند. توسعه زیرساخت‌های تحقیق و توسعه، به‌ویژه در حوزه خودروهای کم‌مصرف و هیبریدی، گامی واقع‌بینانه‌تر از وعده‌های غیرعملی تولید خودروهای برقی است. اصلاح ساختار مدیریتی و پایان دادن به انتصابات سیاسی نیز برای کارآمدی این صنعت ضروری است.
تا زمانی که شعار جای برنامه‌ریزی دقیق را بگیرد، صنعت خودرو ایران در گرداب ناکارآمدی باقی خواهد ماند. این صنعت، که می‌توانست موتور محرک اقتصاد کشور باشد، اکنون به نمادی از فرصت‌های ازدست‌رفته تبدیل شده است. پرسش این است که آیا سیاست‌گذاران بالاخره برنامه‌ای واقعی برای نجات این صنعت ارائه خواهند داد یا چرخه شعار و رؤیاپردازی همچنان ادامه خواهد یافت؟
خودروسازان صنعت خودرو
source