به گزارش خبرنگار پرشین خودرو، بعد از گذشت نیم‌قرن از عمر خودروسازی ایران و آغاز مهمترین اقدام تحولی در واگذاری مدیریت خودروسازان به بخش خصوصی، همچنان چشم خودروسازان به حمایت‌های دولتی دوخته شده است در حالی که انتظار می رفت با شکل گیری جریان خصوصی سازی، سیاست گذاری خودرو از یک مدل حمایتی دولتی به سمت الگوی رقابتی پیش رود.
خودروسازان در شرایطی همچنان خواستار اعمال سیاست های حمایتی دولت هستند که بیش از ۳ دهه است دولت با هدف حمایت از تولید داخل، تلاش کرده تعرفه واردات خودرو را بالا نگه دارد تا صنعت خودرو ایران بتواند رقابتی شود اما نتیجه اعمال چنین سیاستی با گذشت بیش از ۳۰ سال، کیفیت پایین تولیدات داخلی در مقایسه استانداردهای جهانی و عدم رضایت مصرف کنندگان است.
ابزاری برای تقویت تولید یا مانعی برای ارتقای کیفیت
البته در اکثر کشورهایی که صنعت خودروسازی توسعه‌یافته‌ای دارند، تعرفه‌های وارداتی ابزاری برای تقویت تولید داخلی از طریق جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارتقای دانش فنی بوده است، اما این تعرفه‌ها در ایران بیشتر به‌عنوان مانعی برای واردات واقعی عمل کرده و دسترسی مصرف‌کنندگان را به خودروهای رقابتی کاهش داده است.
اما این روزها و پس از ماه ها حرف و حدیث در خصوص تعرفه های بالای واردات خودرو، گفته می شود دولت طرحی را روی میز گذاشته که بر اساس آن، تعرفه واردات خودروهای سواری به کشور از ۱۰۰ به ۲۰ درصد کاهش خواهد یافت؛ تصمیمی که در صورت عملی شدن این سوال را مطرح می کند که آیا با کاهش حقوق گمرکی خودروها، می توان شاهد افزایش رقابت پذیری و ارتقای کیفیت تولیدات داخلی بود؟
بسیاری از کارشناسان یکی از راه‌حل‌های ارتقای کیفیت در صنعت خودرو ایران را ایجاد رقابت شفاف می دانند و معتقدند اگر رقابت واقعی برقرار شود و شاخص‌های کیفی شفاف اعلام شود، خود به‌خود انگیزه تولید با کیفیت افزایش یافته و در سایه حمایت سیاستگذار و رقابت پذیری، رشد کیفی عملی خواهد شد.
به باور متخصصان گرچه نبود رقابت شفاف چالش مهمی در این صنعت است اما یکی از مشکلات بزرگ در صنعت خودروی ایران، فقدان یک برنامه مدون صنعتی است که به جای توجه به نوآوری و ارتقای کیفیت، بیشتر بر حمایت‌های دولتی از خودروسازان داخلی متمرکز است. این حمایت‌های بی‌چون‌وچرا باعث شده که تولیدکنندگان داخلی به جای تمرکز بر ارتقای کیفیت و کاهش هزینه‌ها، بر حفظ بازار انحصاری و افزایش قیمت‌ها تأکید کنند.
اصلاح تعرفه ها؛ تهدیدی برای داخلی سازی
سالهاست تعرفه واردات خودرو به عنوان یکی از ابزارهای حمایت از صنعت خودروسازی داخلی در ایران شناخته می‌شود و اکنون خبرهایی از تصمیم دولت برای کاهش چشمگیر این تعرفه به گوش می‌رسد. براساس گفته‌های دبیر انجمن خودروسازان ایران، دولت طرحی را روی میز گذاشته که بر اساس آن، تعرفه واردات خودروهای سواری به کشور به ۲۰ درصد کاهش خواهد یافت.
به گفته احمد نعمت‌بخش، کاهش تعرفه هرچند منجر به ایجاد رقابت می‌شود، اما از سوی دیگر انگیزه برای داخلی‌سازی قطعات را از بین می‌برد. این به آن معناست که وقتی واردات خودرو یا حتی قطعات آن آسان‌تر و ارزان‌تر از تولید داخلی باشد، شرکت‌های داخلی ترجیح می‌دهند به واردات وابسته شوند و سرمایه‌گذاری در تولید داخل کاهش یابد.
حمایت از سیاستی که قدرت انتخاب را از خریداران خودرو سلب کرد
پیش بینی چنین تصمیمی از سوی دولت در شرایطی موجب نگرانی خودروسازان شده است که در سال‌های گذشته همواره دولت با وضع تعرفه‌های سنگین بر واردات، تلاش کرده با اعمال سیاست های حمایتی ،تولیدکنندگان داخلی را به افزایش تولید داخل و استفاده از قطعه‌سازان ایرانی ترغیب کند ؛سیاستی که نه تنها این صنعت را قوی نکرده و سهم داخلی سازی را افزایش نداده ، بلکه مصرف کننده را قربانی منافع تولیدکننده کرده است.
در واقع آنچه مشخص است وجود تعرفه های بالا نه حمایت از تولید است و بلکه حمایت از سیاستی است که سالهاست مردم را از دسترسی به خودروهای روز دنیا محروم کرده است و حذف گزینه های رقابتی، قدرت انتخاب را از مصرف کنندگان بازار خودرو ایران سلب کرده است.
اما دغدغه این روزهای خودروسازان که باعث نامه نگاری به رئیس جمهور شده است هجوم خودروهای وارداتی با قیمت کمتر و کیفیت بالاتر در نتیجه کاهش تعرفه هاست؛ تصمیمی که به باور آن ها تلاش‌های چند ساله صنعتگران را بی‌اثر کند و به خروج سرمایه از کشور در قالب واردات خودرو و قطعات منجر خواهد شد.
در واقع در این جریان دو گروه حامیان رقابت و تولیدکنندگان داخلی و مصرف‌کننده ایرانی قرار دارند ؛ مشتریانی که کسی که سالهاست از کیفیت پایین، خدمات پس از فروش ناکارآمد و قیمت‌های غیرمنطقی خودروهای داخلی گلایه داشتند و تولیدکنندگانی که معتقدند با برداشتن دست حمایت دولت از سر خودروسازان و تصمیم گیری برای کاهش تعرفه ها ، این جریان ممکن است به تضعیف تولید ملی، افزایش وابستگی به واردات و حتی بیکاری گسترده در این صنعت منجر شود.
شکست انحصار بازار با کاهش تعرفه ها
اما اکنون و در شرایطی که خودروسازان چشم امید به تصیمیمات حمایت های دولت دوخته اند، بسیاری از مصرف‌کنندگان امیدوارند که کاهش تعرفه‌ها به شکسته شدن انحصار دو خودروساز بزرگ کشور منجر شود و گزینه‌های متنوع‌تر، ایمن‌تر و اقتصادی‌تری برای خرید پیش‌روی آنان قرار گیرد.
با این حال برخی کارشناسان و در شرایطی که شعار خصوصی سازی و رفع انحصار مطرح است اگر چه تداوم حمایت های تعرفه ای منطقی نمی دانند اما با این وجود پیشنهاد می‌کنند که کاهش تعرفه ها باید تدریجی باشد، تا صنایع داخلی فرصت داشته باشند خود را تطبیق دهند و با تقویت زیرساخت ها، به جای حذف از بازار، به یک رقیب جدی در سطح جهانی تبدیل شوند.
به هر حال به روشنی مشخص است که با ایجاد بازار رقابتی و شفاف، امکان افزایش کیفیت تولیدات داخلی وجود دارد، اما مساله مهم این است که بخش عمده‌ای از مشکلات کیفی خودروها ریشه در بسیاری از سیاست‌ها و موانع بانکی، سیاست های قیمتی و محدودیت‌های ارزی برمی گردد که اجازه واردات ماشین‌آلات و به روزرسانی تجهیزات و خطوط تولید خودروسازان و سازندگان قطعات را نمی دهد ؛ چالش هایی که بخش قابل توجهی از جریان تولید و کیفیت محصولات داخلی را با تهدید جدی مواجه کرده است.