تحریم ها فرصت صادرات خودروی ایران را بر باد داد

ایران در سال گذشته در مجموع موفق به صادرات ۵۷۱ دستگاه خودرو شده است، آن هم به بازار روسیه. این در حالی است که در همین مدت ترکیه بیش از ۱ میلیون دستگاه صادر کرده است. در مقایسه این دو آمار به یک رؤیای از دست رفته می رسیم. تحریم ها فرصت صادرات خودروی ایران را بر باد داد. حالا شاید برخی ها بفهمند تحریم «نمنده».

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، ۲۰ سال پیش قرار بود ایران طبق سند چشم انداز ۱۴۰۴ با تولید ۳ میلیون دستگاه و صادرات یک میلیون دستگاه از آن خودروساز اول منطقه شود. با توجه به سابقه تولید و زیرساخت ها و مزیت های رقابتی آن زمان، تحقق این هدف امکان پذیر بود.

با این وجود کار به جایی رسیده است بدون چین حتا نفس هم نمی تواند بکشد. با وضعیت فعلی اگر چین به هر دلیلی قطع همکاری کند، تولید خودرو در ایران افت می کند. این حدیث مجمل نشان می دهد که به صورت مفصل چه بلایی بر سر این صنعت آمده است.

در صادرات خودرو هم وضع به همین منوال است. پیرو بی تدبیری های مکرر و عدم درک صحیح از روند اقتصاد جهانی و از دست دادن فرصت تعمیق رابطه و پیوندهای اقتصادی، تحریم ها به راحتی ایران را از دایره اهمیت خارج کرد.

به نحوی که در حال حاضر بود و نبود خودروساز ایرانی در بازار جهانی اصلاً هیچ اهمیتی ندارد. حتا در بازار کشورهایی مانند عراق و سوریه نه تنها جایگاه پرهزینه خود را از دست داده ایم، بلکه جای خالی خودروهای ایرانی اصلاً حس نمی شود.

براساس آمار در سال گذشته، دو خودروساز بزرگ کشور در مجموع ۵۷۱ دستگاه خودرو به مقصد روسیه صادر کرده‏‌اند. این در حالی است که ترکیه در سال ۲۰۲۴  یک میلیون و ۱۳‌ هزار و ۳۴ دستگاه خودرو به  ارزش به ۳۷٫۲ میلیارد دلار خودرو صادر کرده است. در واقع، ترکیه بیش از مجموع تولید ایران خودرو و سایپا موفق به صادرات شده است. علاوه بر این، در چهار ماه نخست ۲۰۲۵ به ارزش ۱۲.۶ میلیارد دلار صادرات خودرو و قطعات داشته است.

اما چرا ترکیه توانسته است صنعت خودروسازی از ایران با سرعت بالایی سبقت گرفته و فاصله را بیش‌تر و بیش‌تر کند؟

به نظر می رسد اولین علت را باید در سیاست گذاری و کاهش میزان دخالت ها جست‌وجو کرد. برخلاف ایران، خودروسازی در ترکیه مبتنی بر فعالیت بخش خصوصی است، رقابت در بازار خودروی این کشور حرف اول را می زند. فراهم کردن شرایط ورود سرمایه و شرکت های خارجی نیز تفاوت دیگر خودروسازی دو کشور را رقم می زند. ترکیه با ایجاد تعامل و همکاری با اقتصاد جهانی و همراهی با سیاست های بین المللی و همچنین ثبات در قوانین و کاهش مداخلات فرصت زمینه ساز جذب سرمایه خارجی شده است.

در حال حاضر، بسیاری از شرکت های بزرگ خودروساز و قطعه ساز جهان در این کشور فعالیت دارند. فقدان این حضور در بازار خودروی ایران در حال حاضر به شدت احساس می شود. شرکا و خودروسازانی که به واسطه تحریم ها ایران را ترک کردند، اما پیش از آن سیاست های داخلی باعث شد ایران از مسیر رشد و توسعه خودروسازی دور بماند.

در حال حاضر، ترکیه با تکیه برخودروسازان بخش خصوصی در منطقه یکه‌تازی و جذب سرمایه می کند، اما در ایران هنوز درباره خصوصی سازی واقعی همراه با واگذاری مالکیت و مدیریت به نتیجه نرسیده اند. خودروسازان ترکیه در سال گذشته از محل صادرات بیش از ۳۷ میلیارد دلار درآمد داشته اند، غول های جاده مخصوص از این‌که سرعت افزایش زیان انباشته کاهش پیدا کرده است خوشحال هستند.

با این حال به نظر می رسد اگر ایران در دو نوبت دچار تحریم ها نمی شد، تحقق اهداف چشم انداز امکان پذیر بود. هر چند این فرصت ها به دلایل متعدد از دست رفت، اما همچنان یک فرصت دیگر باقی مانده است. می توان با استفاده از آن دریچه ای جدید به روی دنیا باز کرد یا با بستن آن تمام و کامل در آغوش چینی ها به خواب فرو رویم.

تحریم صنعت خودرو صادرات خودرو