رکورد مصرف بنزین شکست؛ رکورد سوءمدیریت چطور؟

در آخرین روز کاری سال ۱۴۰۳، مصرف بنزین در ایران از مرز ۱۴۴ میلیون لیتر در روز گذشت و رکوردی جدید به ثبت رساند. اما آیا این مصرف سرسام‌آور نتیجه انتخاب مردم است یا ثمره سال‌ها سوءمدیریت در حمل‌ونقل و خودروسازی؟ وقتی حمل‌ونقل عمومی غایب است و خودروهای فرسوده تنها گزینه پیش رو، انگشت اتهام را به سوی چه کسی باید گرفت؟

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، طبق آخرین آمارهای اعلام‌شده، در آخرین روز کاری اسفند ۱۴۰۳، میزان مصرف بنزین در کشور به بیش از ۱۴۴ میلیون لیتر رسید و رکوردی بی‌سابقه در تاریخ مصرف سوخت ایران ثبت شد. این رقم که نسبت به سال گذشته افزایشی حدود ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد، بار دیگر زنگ خطر ناترازی سوخت را به صدا درآورده است. اما نگاهی به شرایط موجود نشان می‌دهد که این مصرف بالا، نه انتخاب آزادانه مردم، بلکه نتیجه محدودیت‌ها و سوءمدیریت‌هایی است که سال‌هاست گریبان حمل‌ونقل و زندگی روزمره را گرفته است.

در تعطیلات نوروزی، که میلیون‌ها نفر راهی سفر می‌شوند، حمل‌ونقل عمومی که باید پناه مردم باشد، عملاً غایب بزرگ میدان است. بلیط قطار، به دلیل کمبود شدید ناوگان ریلی، مثل گنج کمیاب شده و برای بسیاری دست‌نیافتنی است. از سوی دیگر، بلیط هواپیما با قیمت‌های نجومی‌اش، تنها به کار قشر مرفه می‌آید و برای خانواده‌های متوسط، حتی فکر کردن به آن هم دور از ذهن است. در این میان، مردم می‌مانند و خودروهای شخصی‌شان، همان‌هایی که خیابان‌ها را پر کرده‌اند؛ یعنی خودروهای پرمصرف، بی‌کیفیت و اغلب فرسوده.

این خودروها، که بخش بزرگی از آن‌ها محصول سال‌ها انحصار و عقب‌ماندگی صنعت خودروسازی‌اند، با مصرف سوخت بالا و استانداردهای پایین، هر روز بنزین بیشتری می‌بلعند. طبق آمار، از حدود ۴۰ میلیون خودروی در حال تردد در کشور، حدود ۱۳ میلیون دستگاه فرسوده‌اند، یعنی بیش از یک‌سوم ناوگان خودرویی ایران. اما آیا مردم انتخاب دیگری دارند؟ خودروهای به‌روز و کم‌مصرف، یا به دلیل محدودیت واردات در دسترس نیستند، یا با قیمت‌هایی عرضه می‌شوند که با تورم افسارگسیخته کنونی، برای قشر متوسط به رویایی دست‌نیافتنی بدل شده‌اند. وقتی یک خودروی معمولی خارجی حالا میلیاردها تومان قیمت دارد، چگونه می‌توان انتظار داشت که خانواده‌ای متوسط آن را جایگزین پراید و پژوی قدیمی‌اش کند؟

اینجاست که پرسش اصلی مطرح می‌شود که آیا این مصرف بی‌رویه تقصیر مردم است؟ وقتی حمل‌ونقل عمومی توسعه‌نیافته، ناوگان ریلی محدود است و بلیط هواپیما به کالایی لوکس تبدیل شده، طبیعی است که مردم به خودروهای شخصی پناه ببرند. اما این خودروها هم، که اغلب بیش از ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر بنزین می‌سوزانند، نه‌تنها جیب مردم را خالی می‌کنند، بلکه بار سنگینی بر دوش منابع سوختی کشور می‌گذارند. در این شرایط، گفتن اینکه «مردم باید کمتر مصرف کنند» بیشتر به شوخی شبیه است تا راه‌حل.

کارشناسان معتقدند که ریشه این بحران، نه در رفتار مردم، بلکه در سال‌ها سوءمدیریت نهفته است. عدم سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل عمومی، بی‌توجهی به نوسازی ناوگان خودرویی، تداوم انحصار در خودروسازی و سیاست‌های ناکارآمد مدیریت حوزه سوخت، همگی دست به دست هم داده‌اند تا مصرف بنزین به این نقطه برسد. در روزی که ۱۴۴ میلیون لیتر بنزین دود شد، تولید داخلی کشور حدود ۱۰۳ میلیون لیتر بود و مابقی از ذخایر یا واردات تأمین شد. واقعیتی که نشان می‌دهد این ناترازی، نه یک‌شبه، بلکه در طول دهه‌ها شکل گرفته است.

نوروز ۱۴۰۴ در راه است و جاده‌ها بار دیگر پر از خودروهایی خواهند شد که چاره‌ای جز حرکت با آن‌ها نیست. اما تا وقتی حمل‌ونقل عمومی تقویت نشود، خودروهای فرسوده از رده خارج نشوند و دسترسی به گزینه‌های به‌روز و کم‌مصرف فراهم نیاید، این رکوردها شکسته خواهند شد و بنزین بیشتری دود خواهد شد.

این مصرف بالا، نه تقصیر مردم، بلکه نتیجه سیاست‌هایی است که نتوانسته زیرساخت‌های لازم را برایشان فراهم کند. شاید وقت آن رسیده که به جای سرزنش مردم، نگاهی به آینه سوءمدیریت بیندازیم و بپرسیم که راه‌حل واقعی کجاست؟

بنزین مصرف سوخت