خودکفایی یا خودفریبی؟ وقتی چرخ‌های صنعت به چین بند است!

شعار خودکفایی در حالی در صنعت خودروسازی ایران سال‌هاست گوش‌ها را پر کرده است که واقعیت خطوط تولید، چیزی جز مونتاژ قطعات چینی و وابستگی به پلتفرم‌های خارجی را نشان نمی‌دهد. آیا این خودکفایی واقعی است یا فقط نمایشی برای توجیه انحصار و قیمت‌های نجومی؟

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، صنعت خودروسازی ایران دهه‌هاست که با وعده خودکفایی پیش می‌رود؛ وعده‌ای که قرار بود این صنعت را از سایه سنگین واردات و وابستگی به خارج بیرون بیاورد و به نمادی از توان مهندسی و تولید داخلی تبدیل کند، اما نگاهی به پشت پرده این صنعت، تصویری متفاوت ترسیم می‌کند؛ خودکفایی، بیش‌تر یک ادعای تبلیغاتی است تا حقیقتی ملموس و از خطوط مونتاژ گرفته تا محصولات نهایی، رد پای چین و پلتفرم‌های خارجی شعار خودکفایی را زیر سؤال می‌برد.

یکی از بزرگ‌ترین ادعاهای خودروسازان داخلی، کاهش وابستگی به واردات و تولید قطعات در داخل است. اما واقعیت، فاصله زیادی با این ادعا دارد. بسیاری از خودروهایی که با برچسب «تولید ملی» به بازار عرضه می‌شوند، در حقیقت محصول مونتاژ قطعات وارداتی از چین هستند. برندهایی مثل چری، جک و لیفان، حالا حضوری پررنگ در خطوط تولید شرکت‌های ایرانی دارند و قطعاتی مثل موتور، گیربکس و سیستم‌های الکترونیکی، عمدتاً از خارج تأمین می‌شوند.

این در حالی است که همه خودروهای دارای عنوان بومی، از روی پلتفرم‌های خارجی ساخته شده‌اند و بخشی از قطعاتشان نیز از خارج تامین می‌شود. این وابستگی نشان می‌دهد که خودکفایی، نه یک دستاورد فنی، بلکه بیشتر یک شعار برای توجیه ضعف‌های ساختاری است.

کیفیت پایین محصولات هم پاشنه آشیل دیگری است که ادعای خودکفایی را به چالش می‌کشد. بسیاری از خودروهای داخلی، با وجود تبلیغات گسترده درباره بومی‌سازی، از نظر ایمنی و عملکرد با استانداردهای جهانی فاصله دارند. گزارش‌های متعدد از نقص‌های فنی، مصرف سوخت بالا و ایمنی ضعیف این خودروها، حکایت از آن دارد که بومی‌سازی، کیفیت را قربانی کرده است. با این حال، قیمت این محصولات نه‌تنها با کیفیتشان همخوانی ندارد، بلکه به دلیل انحصار بازار و حمایت‌های دولتی، روزبه‌روز افزایش می‌یابد.

این روزها قیمت خودروهای داخلی در حالی از یک میلیارد تومان هم پیشی گرفته که امکانات و ایمنی این خودروها با خودروهای هم‌رده خارجی قابل مقایسه نیست. این تناقض، پرسش بزرگی ایجاد می‌کند که خودکفایی به چه قیمتی صورت گرفته است؟

حمایت دولت از تولید داخل هم که به‌عنوان ستون این خودکفایی معرفی می‌شود، در عمل به تعرفه‌های سنگین بر واردات و انحصار برای خودروسازان بزرگ محدود شده است. این سیاست، نه‌تنها به توسعه صنعت کمکی نکرده، بلکه وابستگی به قطعات خارجی را پنهان کرده است. طبق آمار غیررسمی، بیش از نیمی از قطعات خودروهای داخلی همچنان وارداتی است و چین به عنوان بزرگ‌ترین تأمین‌کننده این نیاز شناخته می‌شود. این در حالی است که طرح‌هایی مثل جایگزینی خودروهای فرسوده یا توسعه زیرساخت‌های تولید، به‌کندی پیش می‌روند و نتیجه ملموسی ندارند. حمایت از تولید داخل، وقتی به معنای تحمیل خودروهای گران و بی‌کیفیت به مردم باشد، چه ارزشی دارد؟

در کنار این‌ها، ادعای نوآوری و دانش فنی هم با واقعیت جور درنمی‌آید. خودروسازان از طراحی بومی و پیشرفت‌های علمی سخن می‌گویند، اما بسیاری از محصولات، یا کپی مدل‌های قدیمی خارجی هستند یا با تکنولوژی‌های منسوخ‌شده ساخته می‌شوند.

خودکفایی در صنعت خودرو، روی کاغذ هدفی جذاب است، اما وقتی خطوط تولید به چین گره خورده و محصولات نهایی نه کیفیت دارند و نه قیمتشان منصفانه است، این هدف بیشتر به یک سراب می‌ماند. شاید وقت آن باشد که به جای شعارهای پرطمطراق، نگاهی صادقانه به این صنعت بیندازیم و راهی برای رهایی از این وضعیت پیدا کنیم.

خودروسازان خودروهای چینی صنعت خودرو