به گفته یک کارشناس اقتصادی، اگر عرضه خودرو در بورس کالا راهکار مناسبی برای بهبود وضعیت بازار خودرو بود، کشورهای دیگر نیز به این روش روی می‌آوردند. در حال حاضر، در بسیاری از کشورهای جهان، عرضه خودرو به صورت رقابتی انجام می‌شود و مصرف‌کنندگان می‌توانند به‌طور مستقیم از خودروسازان خودرو خریداری کنند.

مشکلات قیمت‌گذاری و عرضه خودرو

در دهه گذشته، شیوه قیمت‌گذاری خودرو توسط نهادهای مختلفی مانند شورای رقابت، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) همواره مورد انتقاد بوده است. اختلاف بین قیمت فروش کارخانه و قیمت بازار موجب ایجاد رانت برای افرادی شده که امکان خرید خودرو از خودروسازان و فروش آن در بازار آزاد را دارند. این مسئله باعث شده که تولیدات خودروسازان کاهش و تقاضای کاذب و سوداگرانه افزایش یابد. این وضعیت به بروز مشکلاتی برای مصرف‌کنندگان واقعی منجر شده است.

سیاست‌گذاران به دنبال حل این مشکلات هستند و یکی از پیشنهادات، عرضه و فروش خودرو در بورس کالا به عنوان راه‌حلی برای خروج از وضعیت موجود مطرح شده است. البته این موضوع مخالفان و موافقانی در بین مسئولان و کارشناسان دارد.

مواضع کارشناسان

سپهر دادجوی توکلی، سخنگوی مرکز ملی رقابت، اظهار می‌دارد که در شرایط فعلی شورای رقابت به هیچ وجه با عرضه خودرو در بورس کالا موافق نیست. او اشاره می‌کند که طبق ماده ۵۸ فصل نهم اصل ۴۴ قانون اساسی، شورای رقابت مسئول تعیین ضوابط و دستورالعمل‌ها برای بازارهای انحصاری است. او تأکید می‌کند که هر گونه اظهارنظر خارج از چارچوب شورای رقابت در حال حاضر نادرست است، مگر اینکه شورا تصمیم دیگری اتخاذ کند.

از سوی دیگر، محمد اتابک، وزیر صمت، نیز تأکید می‌کند که شورای رقابت به درستی اعلام کرده که خودرو نباید در بورس عرضه شود و خواهان عرضه خودرو به صورت رقابتی است. اما حجت الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، معتقد است که هیچ مانع قانونی برای عرضه خودرو در بورس کالا وجود ندارد و تمام زیرساخت‌های لازم فراهم است.

بحث و گفتگو با کارشناسان اقتصادی

با توجه به اهمیت موضوع عرضه خودرو در بورس، گفتگویی با محمد حسن صبوری دیلمی، کارشناس اقتصادی، انجام شده که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.

صبوری دیلمی در مورد نظرات مختلف کارشناسان می‌گوید که ماهیت بورس کالا برای اقلام همگن است؛ یعنی کالاها باید از نظر ویژگی‌ها و کیفیت چندان تفاوتی نداشته باشند. در حالتی که بازار آن کالا از نظر عرضه و تقاضا متعادل باشد، بورس کالا می‌تواند به تنظیم بازار کمک کند. اما در شرایط کمبود عرضه، عرضه کالا در بورس می‌تواند افزایش قیمت‌ها را به همراه داشته باشد.

پیشینه عرضه خودرو در بورس کالا

در سال ۱۴۰۱، باوجود مخالفت‌هایی، عرضه خودرو در بورس کالا آغاز شد. طبق گزارشی از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، طی مدت مشخصی حدود ۳۴,۸۱۶ خودرو به ارزش ۱۹۵ هزار میلیارد تومان در بورس کالا عرضه شد. این عرضه به نفع مصرف‌کنندگان بود، زیرا خودروها به مبلغ ۴.۴ هزار میلیارد تومان ارزان‌تر از قیمت بازار خریداری شدند و تولیدکنندگان توانستند ۶ هزار میلیارد تومان بیشتر از قیمت مصوب خودروها را به فروش برسانند.

به گفته صبوری، علی‌رغم تجربیات مثبت، مشکل اصلی در قیمت‌گذاری دستوری شورای رقابت است که خودروسازان سعی دارند با عرضه خودرو در بورس، از آن رها شوند.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت بازار خودرو

صبوری دیلمی اعتقاد دارد که برای حل مشکلات بازار خودرو، باید رقابت بیشتری در صنعت خودرو ایجاد شود. او پیشنهاد می‌دهد که واردات خودروهای خارجی و عرضه همزمان خودروهای داخلی و وارداتی به بازار می‌تواند به جبران کمبود عرضه کمک کند. این روش می‌تواند به تنظیم بازار و کاهش قیمت‌ها منجر شود.

دیگر نکته‌ای که او به آن اشاره می‌کند، کاهش تعرفه‌های واردات خودرو است. تعرفه‌های سنگین و محدودیت‌های موجود در واردات خودرو به رقابت‌پذیری بازار آسیب زده است. مجلس در تصویب بودجه سال آینده به کاهش تعرفه‌ها تن داده که می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند. با این حال، موانع غیرتعرفه‌ای نیز وجود دارد که سبب افزایش قیمت خودروهای وارداتی می‌شود.

نتیجه‌گیری

در نهایت، اگرچه عرضه خودرو در بورس می‌تواند به تنظیم بازار کمک کند، اما بررسی کامل شرایط بازار، تولید محدود و سایر متغیرها باید مدنظر قرار گیرد. برای اینکه رقابت در بازار خودرو بهبود یابد، لازم است که موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای کاهش یابد. همچنین توجه به تجربیات جهانی در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد. در بسیاری از کشورهای دیگر، عرضه خودرو به صورت مستقیم و رقابتی انجام می‌شود و این باید الگویی برای ایران باشد.