در دهه اخیر، صنعت خودرو ایران با چالش‌ها و تحولات زیادی مواجه بوده است. از سال ۲۰۱۴ به بعد، با تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، تولید خودرو در کشور با افت قابل توجهی روبه‌رو شد. این شرایط باعث کاهش تولید و افزایش قیمت خودروها شد و نیاز به بهبود کیفیت و تنوع محصولات را بیشتر کرد. طی این سال‌ها، دولت و شرکت‌های خودروسازی تلاش کرده‌اند تا با بهبود فرآیندهای تولید و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، این صنعت را احیا کنند. ورود خودروهای جدید و به‌روز به بازار به‌ویژه خودروهای برقی، نشان‌دهنده تغییر رویکرد به سمت نوآوری و فناوری‌های جدید است. همچنین در این مدت، شرکت‌های خودروسازی به سمت افزایش همکاری با شرکت‌های بین‌المللی و انتقال تکنولوژی حرکت کرده‌اند. با این‌حال، چالش‌های زیرساختی، نوسانات ارزی و عدم ثبات اقتصادی همچنان بر سر راه توسعه این صنعت قرار دارند. به‌رغم این مشکلات، صنعت خودرو ایران در حال تلاش برای بهبود کیفیت و افزایش صادرات است و امید می‌رود که با اجرای سیاست‌های مناسب، بتواند به جایگاه بهتری در بازارهای داخلی و بین‌المللی دست یابد.
سعید مدنی، مدیرعامل اسبق سایپا در بخش پایانی گفت‌وگوی خود با «دنیای‌خودرو» با نگاهی دقیق و کارشناسانه به چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این صنعت در ایران پرداخت. او بر این باور است که اگر روابط بین‌المللی کشور بهبود یابد، صنعت خودرو ایران می‌تواند به سرعت جایگاه خود را در بازارهای جهانی بازیابد. اما این امر نیازمند اصلاحات بنیادین در تکنولوژی، کیفیت تولید و مدیریت است.
مدنی به بررسی دلایل عقب‌ماندگی صنعت خودرو ایران در مقایسه با رقبا پرداخت و بر لزوم سرمایه‌گذاری در فرآیندهای تولید، استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی تاکید کرد. او همچنین به ضرورت توسعه فناوری‌های خودران و برقی اشاره دارد و معتقد است که ایران باید به این تحول واکنش نشان دهد و به سمت تولید خودروهای برقی و هیبرید حرکت کند.
این کارشناس حوزه خودرو همچنین به چالش‌های موجود در جذب سرمایه‌های سرگردان در اقتصاد ایران و عدم اعتماد سرمایه‌گذاران به آینده اقتصادی کشور پرداخت و با تاکید بر ایجاد یک محیط اقتصادی باثبات و شفاف، گفت: «دولت می‌تواند به هدایت سرمایه‌ها به سمت توسعه صنعتی کمک کند.»
به عقیده کارشناسان، صنعت خودرو ایران در صورت بهبود روابط بین‌المللی، می‌تواند به سرعت جایگاه خود را در بازارهای جهانی پیدا کند. به نظر شما این صنعت تا چه اندازه از رقابت با شرکت‌های پیشرفته عقب مانده است؟
بدیهی است که اگر روابط بین‌المللی ایران بهبود یابد، صنعت خودرو ایران می‌تواند پتانسیل بالایی برای رقابت در بازارهای جهانی پیدا کند، اما نیاز به اصلاحات بنیادین در تکنولوژی، کیفیت تولید و مدیریت دارد. درحال‌حاضر، صنعت خودرو ایران به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، از تکنولوژی‌های جدید عقب مانده و این شکاف با رقبا در بازارهای جهانی قابل توجه است. بهبود روابط بین‌المللی می‌تواند به ورود فناوری‌های جدید و مشارکت‌های خارجی منتهی شود که به سرعت این شکاف را پر کند. با این‌حال، صنعت خودرو ایران همچنان نیازمند نوآوری‌های داخلی و ارتقای استانداردهای کیفی برای رقابت با شرکت‌های پیشرفته جهانی است.
چه فناوری‌هایی در صنعت خودروی ایران باید اولویت پیدا کنند تا بتوانند به رقابت جهانی وارد شوند؟
برای ورود به رقابت جهانی، صنعت خودرو ایران باید بر روی چندین فناوری کلیدی تمرکز کند. اولین و مهم‌ترین مورد، بهبود کیفیت محصولات است که نیازمند سرمایه‌گذاری در فرآیندهای تولید و ارتقای استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی است. دومین اولویت، توسعه فناوری‌های خودران و برقی است، زیرا صنعت خودرو به سرعت به سمت خودروهای برقی و هوشمند حرکت می‌کند. ایران باید به این تحول واکنش نشان دهد و با توجه به منابع داخلی، به سمت تولید خودروهای برقی و هیبرید حرکت کند. همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین در تولید و کاهش هزینه‌ها می‌تواند صنعت خودرو ایران را به سطح رقابتی جهانی نزدیک‌تر کند.
چرا سرمایه‌های سرگردان در اقتصاد ایران به‌جای حرکت به سمت تولید، در بازارهایی مانند خودرو و مسکن حبس می‌شوند. چه اصلاحاتی در ساختار اقتصادی کشور می‌تواند این سرمایه‌ها را به سمت توسعه صنعتی هدایت کند؟
یکی از دلایل اصلی این امر، نبود اعتماد به آینده اقتصادی کشور است. سرمایه‌گذاران به دلیل عدم شفافیت، تورم بالا و ریسک‌های موجود، تمایل دارند که سرمایه‌های خود را به بازارهای غیرتولیدی مانند مسکن و خودرو هدایت کنند که بازدهی سریع‌تر و قابل پیش‌بینی‌تری دارند. اصلاحات ساختاری که می‌تواند این روند را تغییر دهد، شامل ایجاد محیط اقتصادی باثبات‌تر، تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری و ارتقای شفافیت در سیاست‌های اقتصادی است. همچنین ایجاد تسهیلات مالی و کاهش موانع تولید می‌تواند سرمایه‌های سرگردان را به سمت بخش‌های تولیدی هدایت کند.
از دید شما، اصلی‌ترین عامل ناکارآمدی صنعت خودرو ایران چیست؛ مدیریت ناکارآمد، مشکلات ساختاری، سیاست‌های خارجی، یا ترکیبی از این عوامل؟
یکی از عوامل اصلی ناکارآمدی صنعت خودرو ایران، ترکیب مشکلات مدیریتی، ساختاری و سیاست‌های خارجی است. مدیریت ناکارآمد در تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی ضعیف و عدم هماهنگی میان نهادهای مختلف باعث شده است که این صنعت نتواند به‌طور مؤثر به رشد پایدار دست یابد. علاوه بر آن، مشکلات ساختاری نظیر عدم نوآوری، تکنولوژی قدیمی و روند تولید ناکارآمد، دست‌وپاگیر هستند. سیاست‌های خارجی و تحریم‌ها نیز شرایط پیچیده‌ای ایجاد کرده‌اند که باعث کاهش دسترسی به بازارهای جهانی و فناوری‌های نوین شده است.
بسیاری قطعات از منابع مختلف تامین می‌شود که کیفیت متفاوتی با هم دارند. از سوی دیگر، معمولا وقتی مطالبات معوق قطعه‌سازان کیفی‌کار از خودروساز سنگین می‌شود و متعاقب آن کیفیت و سرعت تامین قطعات افت می‌کند، خودروساز به سراغ تامین‌کنندگان دیگر نیز می‌رود که کیفیت به‌مراتب پایین‌تری را ارائه می‌دهند
اگر بخواهید سه اولویت اصلی برای تحول صنعت خودرو پیشنهاد دهید، آن‌ها چه خواهند بود؟
نخستین اولویت، نوآوری و ارتقای کیفیت است. یعنی تمرکز بر بهبود کیفیت تولید به‌ویژه در زمینه ایمنی و استانداردهای زیست‌محیطی که به رقابت‌پذیری این صنعت در بازارهای جهانی کمک می‌کند. دومین اولویت، تحول در فناوری توسعه و تولید خودروهای برقی، هیبرید و خودران به‌عنوان بخشی از روند جهانی به سمت خودروهای هوشمند و پایدار است. اولویت سوم نیز مدیریت و سیاست‌گذاری درست یا به بیان دیگر، اصلاح فرآیندهای مدیریتی، بهبود تصمیم‌گیری‌ها و رفع مشکلات ساختاری در صنعت خودرو برای ایجاد محیطی سالم‌تر و رقابتی‌تر است.
با توجه به تجربه‌های گذشته، چگونه می‌توان تعادل بین تولید برای مصرف داخلی و تولید برای صادرات را در صنعت خودرو برقرار کرد؟
برای برقراری تعادل بین تولید برای مصرف داخلی و صادرات، صنعت خودرو باید به دو نکته توجه داشته باشد. نخست، باید تقاضای داخلی را به درستی شناسایی و برنامه‌ریزی کرد تا تولیدات متناسب با نیاز بازار داخلی باشد. دوم، به‌طور هم‌زمان باید شرایط رقابتی برای صادرات خودروها به بازارهای جهانی فراهم شود. این امر نیازمند بهبود کیفیت، کاهش هزینه‌های تولید و تطابق با استانداردهای بین‌المللی است. همچنین، ایجاد شرایط اقتصادی باثبات و تسهیل فرآیند صادرات می‌تواند کمک زیادی به این هدف کند.
به نظر شما، صنعت خودرو ایران تا چه حد توانسته است رضایت مصرف‌کنندگان داخلی را جلب کند؟ آیا راهکاری برای بهبود این رابطه دارید؟
صنعت خودرو ایران در جلب رضایت مصرف‌کنندگان داخلی در شرایط فعلی با چالش‌هایی روبه‌رو است. کیفیت پایین خودروها، قیمت‌های بالاتر نسبت به رقبا و خدمات پس از فروش ضعیف ازجمله مسائلی هستند که باعث نارضایتی مصرف‌کنندگان شده‌اند. برای بهبود این رابطه، اولین قدم بهبود کیفیت و استانداردهای ایمنی خودروهاست. همچنین بهبود خدمات پس از فروش، کاهش هزینه‌های تعمیرات و ارتقای فرآیندهای تولید می‌تواند رضایت مصرف‌کنندگان را جلب کند. مهم‌ترین عامل نارضایتی مصرف‌کنندگان از هر محصولی، بروز ایرادات ناشی از کیفیت پایین قطعات، قبل از فرا رسیدن موعد اولین نوبت سرویس دوره‌ای بوده که درخصوص خودروهای داخلی بسیار شایع است. این‌گونه محصولات از نظر برخی مصرف‌کنندگان مثل هندوانه دربسته هستند. چراکه بسیاری قطعات از منابع مختلف تامین می‌شود که کیفیت متفاوتی با هم دارند. از سوی دیگر، معمولا وقتی مطالبات معوق قطعه‌سازان کیفی‌کار از خودروساز سنگین می‌شود و متعاقب آن کیفیت و سرعت تامین قطعات افت می‌کند، خودروساز به سراغ تامین‌کنندگان دیگر نیز می‌رود که کیفیت به‌مراتب پایین‌تری را ارائه می‌دهند.
چگونه می‌توان نیروی انسانی متخصص و توانمند را برای تحول صنعت خودرو به‌کار گرفت و از مهاجرت آن‌ها به صنایع خارجی جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از مهاجرت نیروی انسانی متخصص و توانمند، باید شرایط بهتری برای توسعه حرفه‌ای آن‌ها در داخل کشور فراهم کرد. این امر می‌تواند شامل ایجاد فرصت‌های آموزشی و شغلی در سطح صنعت خودرو، پرداخت حقوق و مزایای مناسب و ارائه مشوق‌های شغلی و تحقیقاتی برای متخصصان باشد. ایجاد محیط کاری مناسب و حمایت از پروژه‌های نوآورانه می‌تواند به جذب و نگهداری نیروی انسانی توانمند کمک کند.
با توجه به چالش‌های موجود در صنعت خودرو ایران، چه پیشنهادهایی برای مسئولان امر دارید تا بتوانند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کنند؟
مسئولان باید به چند نکته کلیدی توجه کنند تا صنعت خودرو ایران بتواند به یک نقطه قوت در اقتصاد کشور تبدیل شود. در قدم نخست، ایجاد یک محیط اقتصادی باثبات ضروری است؛ سیاست‌های اقتصادی شفاف و قابل پیش‌بینی باید تدوین شود تا سرمایه‌گذاران با اطمینان بیشتری در این صنعت سرمایه‌گذاری کنند. همچنین حمایت از نوآوری از طریق ارائه تسهیلات مالی و مشوق‌های مالیاتی برای پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه در زمینه فناوری‌های نوین به ویژه خودروهای برقی و خودران، می‌تواند به رشد این صنعت کمک کند. ارتقای استانداردهای کیفی نیز باید در اولویت قرار گیرد تا علاوه بر جلب رضایت مصرف‌کنندگان، زمینه‌ساز صادرات محصولات باکیفیت به بازارهای جهانی باشد. در نهایت، تسهیل فرآیند صادرات و کاهش موانع صادراتی به همراه بهبود کیفیت محصولات، می‌تواند صنعت خودرو ایران را به یک رقیب جدی در بازارهای بین‌المللی تبدیل کند. با توجه به این پیشنهادها، اگر مسئولان به‌طور جدی به اجرای این موارد بپردازند، می‌توانند آینده‌ای روشن‌تر برای صنعت خودرو ایران رقم بزنند.