به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و ششمین دورۀ جایزۀ جهانی علوم انسانی اسلامی با حضور حجت الاسلام رضا غلامی رئیس سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی و حجت الاسلام احمدحسین شریفی دبیر علمی کنگره برگزار شد.

غلامی در این نشست گفت: افتتاحیۀ این کنگره 22 آبان در محل فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی برگزار می‌شود. زمانی ما می‌توانیم به تحول بنیادین در علوم انسانی امیدواریم باشیم که فضای علوم انسانی در کشور زنده و با نشاط باشد، رقابت برای نقد و نوآوری ملموس و اشراف لازم از سوی استادان و محققان نسبت به نظریات جدید علوم انسانی در سطح داخل و جهان به نحو مطلوب موجود باشد. گفت‌وگوی علمی بین صاحبنظران برقرار باشد و این گفت‌وگوها بتواند نظریات جدیدی را در عرصه علوم انسانی اسلامی متولد کند. واقعیتی که نمی‌توان نادیده گرفت این است که سرمایه‌گذاری پژوهشی در زمینه علوم انسانی به قدری کم است که اگر بگوییم صفر است، اغراق نکردیم.

وی افزود: ما از مسئولان پرسیدیم سهم بودجۀ پژوهش کل کشور در علوم انسانی چقدر است. ما یک بودجۀ پژوهشی داریم که هر سال افزایش داشته است. سهم پژوهش‌های علوم انسانی از پژوهش‌های کل کشور چقدر است؟ این سؤال مهمی است که باید از مسئولان پرسیده شود. دانشگاه‌ها  و مراکز تحقیقاتی علوم انسانی فقیر و تهیدست هستند و از امکانات کم پژوهشی و پیراپژوهشی برخوردارند. در علوم انسانی طرح‌های پژوهشی جای خودش را در نوآوری و خلاقیت‌ها دارد، اما آنچه بستر پژوهشی را فراهم می‌کند، فعالیت‌های پیراپژوهشی مثل نشست‌ها، مناظره‌ها و نقدها تا منجر به نوآوری شود. ما از همه توقع نوآوری نداریم، اما مطلوب این است که از جریان علمی کشور در حوزه علوم انسانی قادر به نوآوری باشیم.

غلامی ادامه داد: گاهی اوقات صحبت می‌شود صندوق حمایت از پژوهشگران کشور داریم یا سرفصل‌هایی در معاونت علمی رئیس جمهور و بنیاد ملی نخبگان برای علوم انسانی ایجاد کردیم. واقعاً باید بدانیم اینها نتوانسته نقش مؤثری در تحول علوم انسانی ایجاد کند. یا این سرفصل‌ها حالت تزئینی و تشریفاتی داشته و یا مدیریت درستی صورت نگرفته است. علوم انسانی در کشور ما غریب و مظلوم است. فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این عرصه را دولت‌ها به وجود نیاوردند. ممکن است شعار اهمیت تحول در علوم انسانی را داده باشند، اما واقعاً توقعی که جامعۀ علوم انسانی برای حمایت و سرمایه‌گذاری داشتند، هنوز برآورده نکردند.

سیاست‌زدگی برازندۀ دانشگاه و مراکز علمی نیست

وی سیاست‌زدگی علوم انسانی را از دیگر چالش‌ها دانست و گفت: سیاست‌زده شدن علوم انسانی در محیط‌های دانشگاهی و پژوهشگاهی صورت می‌گیرد. فضای علوم انسانی چنان دچار سیاست‌زگی شده که برخی جناح‌های سیاسی به دنبال استفادۀ ابزاری از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی علوم انسانی به نفع خودشان هستند و حتی برخی اساتید و اعضای هیئت علمی سوءاستفاده کنند. همین مسائل سبب شده آزاداندیشی در فضای دانشگاه کمرنگ شود و نگاه‌های امنیتی رشد کند. سیاست‌زدگی چیزی نیست که برازندۀ دانشگاه باشد.

وی افزود: مسئله دیگر در تحول علوم انسانی، تصمیماتی است که جهت ارتقای علوم انسانی گرفته می‌شود. خیلی از این تصمیمات توسط متخصصان علوم انسانی انجام نمی‌شود. گاهی اوقات تعجب می‌کنیم از برخی تصمیمات؛ وقتی رجوع می‌کنیم می‌بینیم اساتید نقشی نداشتند. اگر روزی اجازه دادند ما برای رشته‌های آنان تصمیم‌سازی کنیم، متقابلاً ما این اجازه را می‌دهیم به آنها نقد نکنیم.

وی چالش دیگر را دربارۀ آیین‌نامه ارتقاء معرفی کرد و گفت: این آیین‌نامه نیازمند تغییر است،  چرا که سالهاست که بروزرسانی نشده است و یا نمی‌تواند برای تمام رشته‌ها مفید باشد. این آیین‌نامه ارتقاء نوآور پرور و نقدپرور نیست. شرایطی ایجاد نمی‌کند که ما پس از دوره‌های مختلف دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها بتوانیم از اساتید توقع داشته باشیم نوآوری‌های خوبی داشته باشند. بسیاری از صاحبنظران و بزرگان علم که نظرات تحول آفرین دادند، گاهی 30 سال روی نقطه خاصی متمرکز بودند و کار می‌کردند. اینکه ما یک لباس واحدی بدوزیم و تن همه بکنیم و توقع تحول داشته باشیم، غیر ممکن است. بنابراین توقع داریم آیین نامه ارتقاء اصلاح شود.

700 مقالۀ پژوهشی طی 15 سال منتشر شد

رئیس سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی دربارۀ اهمیت کنگره علوم انسانی  گفت: ما در کنگرۀ علوم انسانی اسلامی تلاش کردیم با توجه به ارزیابی که از وضعیت میدانی علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی داریم و با توجه به آن نقشۀ کلانی مجمع عالی، گام به گام به نقطۀ مطلوب حرکت کنیم. این راه، طولانی است. کلاً کارهای علمی، پروژه‌ای نیست بلکه پروسه‌ای است.  همه چیز به این بر می‌گردد که زمینه‌ها و بسترها چه مقدار کارآیی دارند تا زمینۀ کار علمی فراهم شود. کنگره در زمینۀ تولید فکر و اندیشه گام‌های خوبی برداشته و نیز در زمینه گفتمان‎سازی علمکرد خوبی داشته است. ماتاکنون 700 مقالۀ علمی پژوهشی تولید کردیم. ظرف کمتر 15 سال چنین تولیدی آن هم در تمام زمینه‌های علومی انسانی دستاورد کمی نیست. خیلی از افرادی که می‌خواهند رسالۀ دکتری بنویسند، به این مقالات رجوع می‌کنند. در کنار مقالاتی که منتشر شده، کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی هم در مجمع عالی علوم انسانی منتشر شده است. بعضی از این کتابها در دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند.

حجت السلام غلامی افزود: یکی از اقدامات کنگره، نقد و تضارب آراء بود. ما آغوش خود را به روی نقد باز کردیم.

اتفاق دیگری که افتاده، شناسایی محققان و استادان خوب در جهان اسلام است. امکانات مالی خوبی نداشتیم تا نشست‌هایی اینجا داشته باشیم یا نیروهایی اعزام کنیم به خارج کشور تا کار کنند. ما به رغم دست خالی بودن، شاید با بیش از 50 استاد بنام علوم انسانی اسلامی توانستیم ارتباط برقرار کنیم. در بیروت و اندونزی نشست‌هایی برگزار شد. در افغانستان کار خیلی خوبی انجام شد. امسال کنگره برگزار می‌شود و ارزیابی شخصی‌ام این است که این کنگره از سری قبل حرف‌های بهتری دارد. توانسته خود را توانمند کند. کیفیت مقالات بهتر هستند. این کنگره در بیست و دوم برگزار می‌شود و به مدت یک هفته تا 10 روز کمیسیون‌هایی در نقاط مختلف کشور از جمله قم و تهران شکل می‌گیرد.

علوم انسانی غربی گره‌ای از جامعۀ مسلمین نمی‌کشاید

حجت الاسلام شریفی در ادامۀ این نشست گفت: سالیانی است که در دنیای غرب و در ایران و جهان اسلام از مرگ علوم انسانی سخن می‌گویند. مخصوصاً در ایران سخن از بی‌فایدگی علوم انسانی می‌گویند. ما معتقدیم علوم انسانی رایج و علوم انسانی غربی، مبتنی بر مکاتب اومانیسیم و لیبرالیسم است. این نوع علوم انسانی گره‌ای از کار مسلمان ایرانی را نمی‌گشاید. به این دلیل این علوم چندان نتوانسته قوت و اهیمت و فایده خود را به جامعۀ اسلامی نشان دهند.

وی افزود: واقعیت علوم انسانی در عرض علوم طبیعی این نیست. بشر نمی‌تواند بدون علوم انسانی طبیعت را اداره کند. نرم افزار است. این نرم افزار اگر معیوب باشد، فرد معیوب و جامعۀ معیوب را شکل می دهد و طبیعتاً تمدنی معیوب و حتی غیر انسانی را تحویل می دهد، لذا اگر عده‌ای معقتدند علوم اسلامی مسخر و معطل و محتضر است. بله علوم انسانی لیبرال چنین ویژگی‌هایی دارد.

شریفی ادامه داد: در قشر روشنکفری ما کمتر می‌بینید سخنی از تحلیل علمی، فرهنگی، جامعه‌شناختی و تمدنی از داستان غزه داشته باشد. این هم ظلمی است که با تکیه بر بنیان‌های حقوق بشری غرب و دموکراسی غرب، توجیه می‌کنند که این جنایتها مجاز است. کسی از مدعیان علوم انسانی این رفتارها را نقد کند، کمتر می‌بینیم؛ لذا علوم انسانی به این شکل گره‌ای نمی‌گشاید. این علوم‌ها، علوم حیوانی‌سازی است نه انسان‌سازی. به همین دلیل سالیانی است که از قبل از انقلاب ایده تحول در علوم انسانی در میان اندیشمندان اسلامی مطرح شد. پس از انقلاب، این ایده جدی‌تر مطرح شد. در کنگره مطرح کردیم اگر بخواهیم علوم انسانی در راستای نرم‌افزار تمدنی و هوای تنفس جامعه نخبگانی قرار دهیم، باید تحولی در علوم انسانی با رویکرد معرفتی صورت گیرد.

وی ادامه داد:  کنگره در طول این 14 سال شبکه‌ای از اندیمشدان و محققان و نویسندگان علوم انسانی ناقد شکل دهد. نزدیک به سه هزار و 300 اندیشمنند و محقق را شناسایی کردیم. اینها بعضاً مقاله به کنگره فرستادند. نزدیک به 60 مجمع متصل به کنگره شدند. تولیدات علمی ما تاکنون در کنگره نزدیک به 4 هزار مقاله و چکیدۀ مقاله بوده است، اما آنچه منتشر شده، 707 مقاله بوده است. 4 هزار مقاله دریافت و ارزیابی و حتی پذیرفته شد. تاکنون بیش از 60 نشست علمی و تخصصی و 100 کرسی و نشست در سطوح مختلف برگزار شد. بنای دبیرخانه مجمع بر این بود که هر دو هفته یکبار یک نشست علمی برگزار کند. نزدیک به 950 داور علمی در حوزه مقالات تدارک دیده شد. این داوری شاید تنه به جشنواره فارابی می‌زند. در کنگره هفتم کمیت ما نسبت به قبل کمتر شده است. 510 مقاله شده است. نزدیک به 330 پذیرفته و تأیید شده است. فقط مقالات پژوهشی غیر تکراری را پذیرفتیم.

انتهای پیام/